مدیریت زراعی مناسب عامل مهمی برای کاهش تداخل بین گیاهان و جذب بهتر منابع محیطی می باشد. از طرف دیگر، تلفات عناصر غذایی به دلیل فرسایش خاک و افزایش درجه حرارت، از جمله مشکلات عمده نظام های زعفران محسوب می شوند. از این رو، در این مطالعه، اثر عوامل مدیریت زراعی چون مقادیر مختلف پیاز و عمق کاشت بر عملکرد گل، کلاله و پیازهای دختری و خصوصیات کیفی زعفران در دو سال زراعی 98-1397 و 99-1398 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی تحت شرایط مدیریت مزرعه ای کشاورزان (on-farm trials) بررسی شد. تیمارها شامل مقادیر مختلف پیاز مادری (10، 15 و 20 تن پیاز در هکتار) و عمق کاشت (5 و 10 سانتی متر) بود. تعداد گل، عملکرد گل تر، عملکرد کلاله خشک، عملکرد پیاز های دختری، تعداد پیاز های دختری، میانگین قطر پیاز دختری و تعداد و وزن پیاز های دختری در گروه های وزنی 4>، 8-1/4 و بیش از 1/8 گرم و خصوصیات کیفی (شامل محتوی کروسین، پیکروکروسین و سافرانال) در سال دوم اندازه گیری و ثبت شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که عمق کاشت تاثیر معنی داری بر صفت عملکرد گل و پیاز نداشت، اما افزایش مقدار پیاز تا 20 تن در هکتار سبب افزایش تعداد گل (112 در مترمربع)، عملکرد گل تر (71/49 گرم بر مترمربع) و وزن خشک کلاله (11/1 گرم بر مترمربع) شد. بیشترین عملکرد پیاز های دختری در تیمار 20 تن پیاز در هکتار + عمق کاشت 10 سانتی متر (3/181 گرم بر مترمربع) به دست آمد. بر اساس نتایج، اگر هدف حصول عملکرد گل بالا در سال های اولیه باشد، مقادیر بالاتر پیاز‌ در واحد سطح توصیه می گردد، اما درصورتی که هدف از کاشت زعفران به دست آوردن حداکثر عملکرد پیاز و تداوم برداشت گل از مزرعه باشد، مقدار پیاز در واحد سطح باید کمتر در نظر گرفته شود. به طور کلی، با توجه به کمبود منابع آبی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک، مدیریت زراعی باعث افزایش بهره وری زمین، بهبود عملکرد گل و پیاز و در نتیجه بهبود معیشت کشاورزان در دوره زندگی زعفران به عنوان یک گیاه دارای نیچ اکولوژیکی ویژه می شود.

کلمات کلیدی