یکی از مسائلی که در آموزه‌های دینی مورد تأکید قرار گرفته، مسأله نیت و جایگاه آن در سعادت و شقاوت انسان است. در برخی روایات، نیت فرد ملاک ارزش‌گذاری انسان، و برتر از عمل دانسته شده است. در جستار حاضر تلاش می‌شود با رویکرد فلسفی و به شیوه عقلی و نقلی، اصطلاح نیت در آموزه‌های دینی و حکمت متعالیه مورد بازخوانی و تحلیل قرار گیرد. در همین راستا ابتدا گزارشی اجمالی از چیستی نیت و جایگاه آن در آیات و روایات ارائه شده و سپس براساس مبانی حکمت متعالیه، چیستی نیت، مورد تحلیل فلسفی و وجودشناختی قرار گرفته است. دستاورد تحقیق این ‌است که «نیت» برابر با تصورات ذهنی و باور صرف نیست، بلکه حالتی نفسانی است که پس‌ از شکل‌گیری اعتقاد، تصمیم و عزم بر فعل، در نفس، حادث می‌گردد. به دیگر سخن، نیت برآیند مجموعه بینش‌ها و باورهای انسان است که پس از شکل‌گیری شاکله و شخصیت، و پیش از صدور افعال جوارحی، در نفس انسان پدید می‌آید.

کلمات کلیدی