چکیده فشرده سازی به عنوان مهم ترین عامل در افزایش تولیدات کشاورزی شناخته شده است. یکی از شاخص های کاربردی در تعیین میزان فشرده سازی استفاده از شاخص تراکم زراعی است. این تحقیق با استفاده از داده های سطح زیر کشت و اقلیمی مربوط به دوره 50 ساله 1341 تا 1390 به بررسی روند Oryza sativa) برنج ،(Hordeum vulgare L.) جو ،(Triticum aestivum L.) تغییرات فشرده سازی در محصولات مهم زراعی (شامل گندم Trifolium ) شبدر ،(Lycopersicon esculentum Mill.) گوجه فرنگی ،(Solanum tuberosum L.) سیب زمینی (Zea mays L.) ذرت ،(L. با جمع آوری داده های سطح (Gossypium arboreum L.) و پنبه (Beta vulgaris L.) محصولات جالیزی، حبوبات، سبزیجات، چغندر قند ،(sp. زیر کشت و تولید و داده بارندگی در همه استان های کشور پرداخته است. تجزیه و تحلیل اطلاعات نشان داد که روند تغییرات سطح زیر کشت رو به 8/ 8 ماه و میانگین سه سال 94 / 8 و 80 /84 ،9/ 1382 و 1390 به ترتیب 26 ، کاهش بود. بر اساس میانگین میزان تراکم زراعی کل کشور در سال 1350 5/ ماه بود. کمترین میزان شاخص تراکم زراعی در سال 1350 متعلق به استان های ساحلی جنوب (هرمزگان و بوشهر) و مازندران به ترتیب با میانگین 98 6 ماه بود و در سال 1390 نیز کمترین میزان این / 5 و 62 / 6 ماه و در سال 1382 به استان های گیلان و مازندران به ترتیب با مدت پوشش 72 / و 33 6 ماه تعلق داشت. با توجه به اینکه در اکثر مناطق کشور بیش از نیمی / 5 و 3 / شاخص به گیلان و استان های ساحلی جنوب به ترتیب با مدت پوشش 63 از سطح زیر کشت به گندم اختصاص دارد و از طرفی مدت زمانی که گندم در روی زمین باقی می ماند جزء طولانی ترین ها در بین محصولات زراعی می باشد، لذا سطح زیر کشت گندم مهم ترین سهم را در تعیین شاخص تراکم زراعی (یا پوشش زراعی) ایفا می کند، از طرفی در مناطق شمال غربی به دلیل شرایط اقلیمی و سردتر بودن، مدت زمانی که غلات و به ویژه گندم در روی زمین قرار دارند نیز بیشتر می باشد و دلیل اصلی بالاتر بودن شاخص تراکم زراعی در این مناطق، مدت زمان حضور گندم در سطح زمین می باشد و در همه سال ها، خراسان جزء مناطقی با بالاترین میزان تراکم زراعی بوده است، به طوری که در هیچ دوره این مقدار کمتر از 11 نبوده که نشان دهنده ثبات در تولید محصولات زراعی در این استان است. بررسی تراکم زراعی در بوم زیست های زراعی کشور نشان داد که برخلاف انتظار، در مناطق دارای بارندگی بیشتر به دلیل کشت محصولاتی مانند برنج ، مدت پوشش زمین به نسبت کمتر بوده و مدت زمانی طولانی در سال زمین بدون کشت بوده و لذا تغییر الگوی کاشت در این مناطق ضروری می باشد و می توان با وارد کردن گیاهانی مانند بقولات و یا حبوبات، از شرایط اقلیمی این مناطق برای افزایش تولید و تأمین امنیت غذایی استفاده نمود.

کلمات کلیدی