اجماع مرکب از جمله ادله فقهی است که استناد بدان در فقه و اصول فقه به نحو گسترده رواج دارد. در این نوع از اجماع که برای نفی اقوال در یک مسئله بهکار میرود، بنای استدلال بر وجود دو یا چند قول در همان مسئله قرار دارد. در عین فراگیری اجماع مرکب، مبانی و ضوابط آن به درستی مورد بحث قرار نگرفته و ریشهها و تحولات آن مورد کندوکاو واقع نشده است. این نوع از اجماع که صورتهایی همچون نفی قول ثالث و عدم قول بالفصل را به خود میپذیرد، بهرغم تعریفش اغلب در راستای تعمیم احکام مورد استفاده قرار میگیرد و نه نفی آنها. عمده موضوعات مرتبط به اجماع مرکب در کتب اصولی اهل تسنن و به ویژه کتابهایی که در سنت متکلمان نوشته شده، متولد و شکوفا گردیده و از قرن چهارم به بعد در فقه و اصول کاربرد یافته است. شیعیان نیز این بحث را با رویکرد ویژه شیعی به مسئله اجماع در کتب علم اصول وارد کرده و در استدلالهای فقهی و اصولی از آن بهره گرفته اند

کلمات کلیدی