چکیده زمینه و هدف : در این پژوهش که برپایۀ تلفیق مؤلّفه‌های مهم و کاربردی تحلیل انتقادی گفتمان «فرکلاف» و «لاکلا و موفه» شکل گرفته است، برآنیم تا ضمن بررسی گفتمان‌های برون‌متنی با مؤلّفه‌های مهمّ گفتمان‌مدار نشان دهیم ، گفتمان دینی ‌- سیاسی بخش تاریخی شاهنامه وابسته به کدام دالّ مرکزی، دال یا دال‌های سیّال و شناور است و مهمتر این‌که این نظم گفتمانی با به‌کارگیری کدام مؤلّفه‌های گفتمان‌مدار، هویّت خود را عمیق‌تر و طبیعی‌تر تثبیت میکند؟ روش ها : پژوهش حاضر مطالعه ای نظری است و به روش پژوهش کتابخانه ای انجام شده است . محدوده مورد مطالعه این پژوهش بخش تاریخی شاهنامه فردوسی است ، به کوشش جلال خالقی مطلق در دو جلد که توسط انشارات سخن به چاپ رسیده است . یافته ها : در این پژوهش نشان دادیم این نظم گفتمانی با به‌کارگیری مؤلّفه‌های مناسب گفتمان‌مدار تحلیل گفتمان به‌خوبی توانسته است عوامل برون‌متنی را برجسته‌تر، طبیعیتر و نزدیک به واقعیت جلوه دهد. ازطرفی، اندیشه و اعتقادات فردوسی و مؤلّفه‌های ‌گفتمانیِ به‌کار‌گرفته‌شده توسط او تأثیر مهمی در جهت‌دهی نظم گفتمان دینی‌-سیاسی شاهنامه دارد. نتیجه گیری : نظم گفتمان مذهبی- سیاسیِ بخش تاریخی شاهنامه وابسته به دالّ مرکزی دین بهی و دال‌های شناور و سیّال موبدان و بزرگان است .این نظم گفتمانی با به‌کارگیری دو مؤلّفۀ مهمه «تفکیک و غیریت‌سازی» و «طبیعی‌شدگی» ضمن پنهان کردن نقاط ضعف و آشکار کردن نقاط ‌قوّت خود و بالعکس آشکار کردن نقاط ضعف و پنهان کردن نقاط ‌قوّت گفتمان دینیِ رقیب در کشمکش و تخاصم با این گفتمان، تثبیت هویّت خود را مؤثرتر و طبیعیتر بازنمایی میکند.

کلمات کلیدی