اقتصاد غیررسمی نمودی از تحولات جهان سرمایه ­داری است که بخش مهمی از اقتصاد را در شهرها تشکیل می­دهد. هدف اصلی این پژوهش شناسایی و فهم ابعاد جامعه ­شناختی اقتصاد غیررسمی در حاشیه شهر مشهد بوده است. به‌منظور دستیابی به این هدف، ابتدا ضمن شناسایی مشاغل غیررسمی در محلۀ قلعه‌خیابان به طبقه‌بندی و توصیف مشاغل غیررسمی اقدام شد. برای دستیابی به این یافته، از روش تحقیق کیفی و تکنیک ­های مشاهده و مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته با 27 نفر در چارچوب نمونه‌گیری نظری بهره گرفته‌ایم. جامعۀ آماری این پژوهش ساکنان، کسبه، اعضای شورای اجتماعی محلات و نخبگان محله­ ای بودند که در بازه زمانی 1400- 1399 در محله قلعه خیابان مشهد سکونت داشتند. همچنین ما برای فهم ابعاد جامعه­ شناختی اقتصاد غیررسمی از تکنیک مصاحبه گروه کانونی (گروه 16 نفر از خبرگان محلی) استفاده کردیم. مهم‌ترین یافته­ های پژوهش حاکی از آن است که در محلۀ قلعه‌خیابان 84 شغل در حوزۀ غیررسمی اقتصاد فعال است که در 21 رستۀ شغلی قرار می‌گیرند. فهم ابعاد جامعه شناختی مشاغل غیررسمی نشان داد برپایۀ هشت متغیر شامل تداوم‌بخشی به فقر، حضور زنان و کودکان، منزلت اجتماعی، طردشدگی اجتماعی، خاص‌گرایی شغلی، سلامت اجتماعی، ناپایداری شغلی و احساس بی‌قدرتی منتج‌شده از مصاحبه‌های محقق با گروه کانونی و منطبق بر رویکرد نظری این تحقیق، می­توان مشاغل اقتصاد غیررسمی را تحلیل کیفی کرد؛ به ­گونه­ ای‌ که براساس کمیت ارائه‌شده برای این متغیرها با استفاده از تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ­ای، مشاغل شناسایی‌شده در این محله در قالب دو گونه اصلی مشاغل غیررسمی و مشاغل شبه‌رسمی نوع‌شناسی شدند. 

کلمات کلیدی