سفرنامه ها یکی از انواع آثار ادبی – تاریخی به شمار می روند که نگاه و نگرش نویسنده ای را نسبت به مکان های نو توصیف می کند. در این پژوهش برآنیم به بررسی تصویر زنان ایران عصر صفوی در سفرنامة رافائل دومان، کشیش فرانسوی، با عنوان وضع ایران در سال 1660 دست یابیم. این اثر یکی از نخستین آثار به زبان فرانسه دربارة ایران عصر صفوی است و نویسندة آن، از جهت طول مدت اقامت در ایران (بیش از نیم قرن) در میان سیاحان اروپایی که به ایران سفر کرده بودند کم‌نظیر است، ضمن آن که بر بسیاری از سیاحان مشهور فرانسوی همچون شاردن و تاورنیه فضل تقدم دارد. لذا تصاویر ایرانیان در این اثر در جایگاه تصاویر سرچشمه و تاثیرگذار بر تصویرپردازی دیگر سفرنامه-نویسان فرانسوی محسوب می شود. در این زمینه دو پرسش اصلی این جستار عبارتند از: دومان چه جنبه‌هایی از زندگی زنان ایرانی را به تصویر کشیده است؟ دلایل نگرش ارزشگذارانة دومان نسبت به زنان ایرانی چیست؟ برای پاسخ به این پرسش ها از دانش و روش تصویرشناسی بهره جستیم؛ از این رو نخست بر اساس شاخصه های موضوعی تصویر زنان را در اثر دومان دسته بندی کردیم، شاخصه هایی همچون: زنان اقلیت‌های دینی، موقعیت زنان در درون و بیرون منزل، زنان رقاصه، مسائل مربوط به ازدواج و طلاق زنان و چندهمسری در خانواده‌های ایرانی. پس از آن نگرش ارزش گذارانة دومان در هر موضوع را نسبت به زنان ایرانی تحلیل و ارزیابی کردیم و در این میان تا حدّی به بررسی چرایی این نگاه و نگرش بر اساس نشانه های درون متنی و منابع تاریخی عصر صفوی پرداختیم. منظور از نشانه‌های درون‌متنی عناصری همچون قیدها، صفت‌ها، الفاظ و عبارات خاص و همچنین لحن نویسنده است. نتیجة تحقیق این است که غالب تصاویری که دومان از زنان ایرانی ارائه می‌کند بار معنایی منفی دارند. دلیل این نگرش منفی را می‌توان نخست در هدف سفر او، به عنوان یک مبلغ مسیحیت کاتولیک که مسلمانان را از نظر عقیدتی برخطا می‌داند جستجو کرد. خودبرتربینی اروپایی او و فرودست دانستن ایرانیان، همچنین عقایدش دربارة زنان درجایگاه یک کشیش کاتولیک نیز در این نگرش موثر هستند. ضمن آن که واقعیت جایگاه اجتماعی زنان در دوره صفوی را در نگاه منفی وی نمی توان نادیده انگاشت.

کلمات کلیدی