با هدف تعیین آستانه تحمل به شوری ژنوتیپ‌های نخود تیپ دسی در شرایط کنترل شده، این مطالعه به‌صورت کرت‌های خردشده و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1398 اجرا شد. تنش شوری (هشت، 12 و dS m-116) در کرت‌های اصلی و 13 ژنوتیپ‌ نخود در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. در تنش هشت و dS m-112، ژنوتیپ‌های MCC606 و MCC643 بیشترین درصد بقاء را دارا بودند و در شوری dS m-116، تنها سه ژنوتیپ MCC539، MCC606 و MCC658 زنده ماندند. با افزایش تنش، محتوی نسبی آب (RWC)، شاخص پایداری غشاء (MSI) و کلروفیل a در تمام ژنوتیپ‌ها کاهش یافت. ژنوتیپ MCC606 در سطوح شوری 12 و dS m-116، بالاترین مقدار RWC و MSI و کاروتنوئید‌ها را دارا بود و با افزایش شوری از هشت به dS m-112، پرولین در تمام ژنوتیپ‌ها افزایش یافت. در تمام سطوح شوری، بیشترین زیست‌توده به ژنوتیپ MCC606 تعلق داشت. نتایج تجزیه خوشه‌ای حاکی از برتری سه ژنوتیپ MCC539، MCC658 و MCC606 از‌نظر صفات مورد بررسی نسبت به میانگین کل بود. آزمون تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که مؤلفه اول، 49/64 درصد از تغییرات مربوط به مهار رایکال آزاد DPPH، کاروتنوئیدها، MSI و زیست‌توده در سه ژنوتیپ MCC539، MCC658 و MCC606 را توضیح می‌دهد. با توجه به گلخانه‌ای بودن این پژوهش، بررسی تحمل به شوری ژنوتیپ‌های برتر در شرایط مزرعه در توصیه می‌شود.

کلمات کلیدی