پژوهشگران حیطۀ معماری، مانند بسیاری از علوم دیگر، نیازمند آگاهی از معنای درست متغیرهای میانجی، تعدیلگر، مداخلهگر و رویهها و آزمونهای مربوط به آنها هستند. اگرچه فرایندهای تعدیل و میانجی به‌منزلة دو تکنیک متداول برای پرداختن به سؤالات مربوط به زمان و دلیل ارتباط متغیرها بهتنهایی مفیدند، اما ادغام آنها در مدلی واحد محققان را قادر میسازد تا روابط پیچیده‌تر میان پدیدهها را بررسی کنند. با وجود این در مقالات علمیپژوهشی فارسی حوزۀ معماری، کمتر به کاربرد مدل‌های میانجی تعدیل‌شده توجه شده است. هدف از این پژوهش، بررسی و تشریح اساس تعدیلگری، میانجیگری و ادغام آنها در مدل ترکیبی میانجیگری تعدیلشده است که برای محققان معماری و علاقه‌مند به آزمون مدل‌های پیچیده با روش مدل‌یابی معادلات ساختاری مفید خواهد بود. در همین راستا، مثالی از کاربرد این مدل ترکیبی در حوزۀ مطالعات محیط-رفتار ارائه شده است. در این مثالِ پژوهشی، رابطۀ چهار متغیر تراکم ادراکشده، احساس ازدحام درون خانه، قلمروپایی و تعاملات اجتماعی ساکنان مدنظر قرار گرفته و تمامی مراحل، از ارائۀ مدل مفهومی تا مدل برازش‌شده، در نرم‌افزار اسمارت پی‌ال‌اس توضیح داده شده است. این پژوهش، بهخوبی ضرورت توجه به همزمانی تأثیر متغیرهای گوناگون را در مطالعات محیط-رفتار نشان می‌دهد؛ موضوعی که، با توجه به اهمیت استفاده از رویکرد انسانمحور و طراحی برمبنای شناخت نحوۀ ادراک و ارزیابی افراد، در ادبیات علمی معاصر به توجه ویژۀ پژوهشگران نیاز خواهد داشت.

کلمات کلیدی