به هنگام بروز خطا فرهنگ‌های خطاکاریاب به دنبال مقصر می‌گردند و در فرهنگ‌های خطایاب بررسی عوامل وقوع آن و ارائه‌ی راهکارهایی برای پیشگیری در اولویت قرار می‌گیرند. در پژوهش حاضر زباهنگ‌های خطاکاریابی و خطایابی در پرتو الگوی مفهومی تحلیل زباهنگ مورد مداقه قرار گرفته‌اند. بدین‌منظور، نگارندگان به‌صورت کیفی به بررسی 693 پاره‌گفتار طبیعی حاوی زباهنگ‌های خطاکاریابی و 326 پاره‌گفتار حاوی زباهنگ‌های خطایابی که با روش نمونه‌گیری هدفمند و از مشاهده‌ی موقعیت‌های مکالمات شفاهی افراد در مکان‌های عمومی و خصوصی از گویشوران زن (109نفر) و مرد (62 نفر) در بازه‌ی سنی 23 تا 79 سال گردآوری شدند، پرداختند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در جامعه‌ی ایران، بسامد کاربرد زباهنگ خطاکاریابی (69%) به نسبت زباهنگ خطایابی (31%) بالاتر است و این زباهنگ با اهدافی همچون مقصر دانستن دیگران و تبرئه‌ی خود، سلب مسئولیت، پنهان‌سازی نقاط ضعف، گلایه و محق دانستن خود، تنبیه دیگران، اتهام‌زنی و حذف رقیبان، مصلحت‌اندیشی و .. استفاده می‌شود. این زباهنگ می‌تواند تأییدی بر الگوهای فرهنگی مخفی‌کاری و غیرمستقیم‌گویی، ابهام‌گریزی، فاصله‌ی قدرت زیاد، جمع‌گرایی، سهل‌گیری، اعتمادکاستگی، اغراق‌افزودگی، بافت قوی و شرم‌محوری در فرهنگ ایرانیان باشد که چنانچه با آگاه‌سازی افراد به جای یافتن مقصر، زباهنگ‌های خطایابی جایگزین شود، می‌توان در اصلاح و تغییر ژن‌های معیوب فرهنگی و رسیدن به به‌فرهنگی گام برداشت.

کلمات کلیدی