زمینه: فضای معماری بر سلامت جسمی و روانی انسان اثرات زیادی میگذارد. برخی اثرات از منظر شناختی به صورت خودآگاه و نمایان در رفتار است، اما برخی اثرات پنهان و درک آنها نیاز به تحلیل دارد. طیف اثرات میتواند از مثبت تا منفی باشد. از گذشته مطالعات متعددی در زمینۀ روانشناسی محیط صورت گرفته است، اما به دلیل استفاده از روشهای سنتی پاسخگوی چگونگی تأثیر فضای معماری بر مغز نبودهاند. امروزه با پیدایش گرایش نوین علوم اعصاب، نحوۀ این تأثیر روشن شده است. هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی اثرات شناختی فضای معماری بر فعالیتهای مغز بر مبنای علوم اعصاب، صورت گرفته است و در پی شفافسازی سطوح مختلف اثرات کوتاه مدت و بلندمدت فضای معماری بر مغز بوده است. روش: پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و روش توصیفی - تحلیلی با بهرهگیری از مرور منابع و مطالعات موجود انجام شده است و به طور خاص به اثرات معماری بر فعالیتهای مغز و شناخت پرداخته است. بازۀ زمانی مورد مطالعۀ بین 55 دی 5344 تا 52 آذر 5324 در یک دهۀ اخیر بوده است و از پایگاه دادههای Science Citation Index Expanded, Social Sciences Citation Index, Arts, and Humanities citation Index, and Emerging Sources Citation Index استفاده شده است. یافتهها: نتایج پژوهش حاکی از آن است که فضای معماری در سه سطح مختلف از لحاظ اهمیت اثرات، از ساده تا پیچیده قابل دستهبندی است. فضای معماری در سطح پایین بر تنظیمات متابولیک، پاسخهای ایمنی و اساسی، در سطح میانی بر جهتیابی و استرس و در سطح بالایی بر هیجان، حافظه و توجه اثرگذار است. نتیجهگیری: به نظر میرسد زمینۀ پژوهشی حاضر گامی در جهت روشنسازی اثرات معماری برای پژوهشگران زمینههای روانشناختی محیطی باشد و مسیری روشن را برای دستیابی به فضای سالم در این زمینه باز کند.

کلمات کلیدی