از بیماری‌های مهم باکتریایی درختان میوه، شانکرباکتریایی درختان هسته دار با عامل Pseudomonas syringae pv. syringae (Pss) می‌باشد. در این پژوهش، خصوصیات ضدباکتریایی شش اسانس گیاهی علیه باکتری Pss براساس آزمون نشت در دیسک، تعیین حداقل غلظت بازدارنده و حداقل غلظت کشنده ارزیابی و گروه بندی شد. تأثیر غلظت زیربازدارندگی اسانس‌های منتخب بر برخی عوامل پر آزاری بیمارگر و نیز اثرگذاری اسانس های منتخب بر کاهش بیماری زایی باکتری روی میوه نارس گیلاس بررسی و ترکیبات اسانس ها مشخص گردید. براساس نتایج، اسانس مرزه خوزستانی و آویشن خراسانی اثر بازدارندگی قابل‌توجهی با حداقل غلظت بازدارندگی و کشندگی 16/1 و 32/2 گرم بر لیتر بر باکتری Pss، در مقایسه با سایر اسانس ها و آنتی‍بیوتیک استرپتومایسین نشان دادند. اسانس های منتخب در غلظت زیر بازدارندگی از رشد بیمارگر جلوگیری نکردند. قابلیت تحرک توده ای سلول های تحت تیمار اسانس ها نسبت به شاهد 25 تا 55 درصد و قابلیت تحرک شناوری 42/18 تا 71/ 35 درصد کاهش یافت. آویشن خراسانی و مرزه خوزستانی با درصد بازدارندگی به ترتیب 75 و 70 درصد قوی‌ترین اثر مهارکنندگی را بر میزان تشکیل بیوفیلم نشان دادند. همچنین، در آزمون تولید توکسین، دو اسانس آویشن خراسانی و مرزه خوزستانی درکاهش تولید سیرینگومایسین و افزایش رشد قارچ Geotrichum candidum به ترتیب به میزان 76/1 و 5/1 برابر در مقایسه با شاهد (عدم تیمار با اسانس) مؤثر بودند. تیمار اسانس ها در مقادیر حداقل غلظت بازدارنده سبب کاهش علائم بیماری شد. بر اساس آنالیز اسانس ها به ترتیب تیمول در اسانس آویشن خراسانی، کارواکرول در اسانس مرزه خوزستانی، پیپریتون در اسانس پونه کوهی و پولگون در اسانس کاکوتی به‌عنوان ترکیبات عمده تعیین شد. به‍طورکلی، نتایج این تحقیق نشان داد مواد مؤثره اصلی دو اسانس آویشن خراسانی و مرزه خوزستانی در کاهش فعالیت بیمارگر شانکر باکتریایی هسته داران موثر هستند که می توانند به عنوان ساختار شیمیایی الگو در جهت سنتز مواد ضدمیکروبی مد نظر قرار گیرند.

کلمات کلیدی