«آنیکونیسم/شمایل‌پرهیزی» اصطلاحی نسبتاً جدید و برساخته در دوره‌ی مدرن است که ابتدا برای توصیف هنر یونان باستان ابداع شد ولی بعدا با هدفِ تضییع و تحقیر هنر یهودی متداول گشت. همزمان با توسعه‌ی جنبش‌های ناسیونالیستی در اروپای پس از روشنگری، مورخان هنر، به انتقاد از فقدان هنر بصری و شمایلی در فرهنگ یهود با استناد به اصل الاهیاتیِ ممنوعیت تصویر در فرمان دوم پرداختند. پژوهش‌های بعدی و شواهد باستان‌شناختی نشان داد که موضع یهودیان در ادوار مختلف نسبت به این ممنوعیت یکسان نبوده است و آنها در برخی زمانها به فراخور شرایط فرهنگی، سیاسی و اجتماعی، از آنیکونیسم در راستای تضمین وحدانیتِ یهوه، بهره برده‌اند. این مقاله ضمن بررسی ریشه‌‌های آنیکونیسم در فرهنگ و سنت یهودی، بیان می‌دارد که اگرچه با آغاز دوران مدرن، فرمان دوم، عامل معرفیِ یهودیت به‌عنوان دینی آنیکونیک (یعنی عاری از هرگونه تصویر فیگوراتیو، اعم از نقاشی یا مجسمه) به جهان بود، اما خود به‌نوعی زیربنای زیبایی‌شناسی یهودی نیز قرار گرفت. چنانکه در یهودیت مدرن و پساهولوکاستی، تجدیدنظر خاصی نسبت به فرمان دوم وجود دارد که زبان الهیات را برای توصیف خدا با مفاهیم منحصربه‎فرد تاریخی و غیرقابل‌بازنمایی ترکیب می‎کند.

کلمات کلیدی