رخداد معدنی ساق در جنوب شرقی تربت‌ حیدریه، استان خراسان رضوی و در بخش شرقی کمربند ماگمایی خواف- کاشمر– بردسکن (KKBMB) واقع شده است. واحدهای سنگی منطقه به دو دسته کلی توده های نفوذی عمیق و نیمه عمیق در نیمه جنوبی و واحد رسوبی کنگلومرا در نیمه شمالی تقسیم می شود. توده های نفوذی ترکیب مونزونیت، مونزودیوریت، دیوریت و سینیتی دارند. کانی سازی در یک زون وسیع و پیوسته به وسعت حدود یک کیلومتر مربع به شکل استوک ورک دیده می شود ولی در برخی نقاط روند خطی (روند شمال شرق- جنوب غرب و شمال غرب- جنوب شرق) داشته و در توده های نفوذی تشکیل شده است. کانی های اولیه شامل اسپیکیولاریت، کالکوپیریت، پیریت، گالن و سولفوسالت بوده و کانی های ثانویه شامل مالاکیت، گوتیت، هماتیت، کالکوزیت، کوولیت و آنگلزیت است. بافت کانه-زایی به صورت رگه- رگچه، پراکنده، جانشینی ثانویه و کلوفرم عمدتا همراه با آلتراسیون کلریتی- سیلیسی شدید دیده می شود. براساس اطلاعات ژئوشیمیایی، میانگین مقدار مس 8/0 درصد با بیشینه بیش از 3 درصد، میانگین مقدار نقره 4/24 گرم در تن با بیشینه بیش از 113 گرم درتن، میانگین مقدار طلا 44 میلی گرم در تن با بیشینه 250 میلی گرم در تن، میانگین مقدار سرب 761 گرم در تن با بیشینه 4/0 درصد و میانگین مقدار روی 430 گرم در نم با بیشینه 1/0 درصد است. برپایه مطالعات سیال درگیر، دمای تشکیل سیال کانه ساز بین 159 تا 328 درجه سانتیگراد و شوری بین 2/7 تا 7/16 درصد وزنی است. مخلوط شدگی دو سیال ماگمایی با دما و شوری بالا با آب های جوی با دما و شوری پایین مهمترین مکانیزم تشکیل کانی سازی بوده است. برپایه شواهد موقعیت تکتونیکی، سنگ شناسی، نوع آلتراسیون، شکل و حالت کانی سازی و نوع کانی ها، وجود اسپیکیولاریت فراوان همراه با آنومالی مس، نقره و طلا، احتمالا منطقه ساق از نوع مس-نقره ± طلا همراه با اکسید آهن (Iron oxide copper-gold) است.

کلمات کلیدی