رساله‌های فارسی جلال‌الدین دوانی از جمله مهم‌ترین آثار دورۀ تیموری به شمار می‌روند که بر ادب حکمی و عرفانی پس از خود بسیار تأثیرگذار بوده‌اند؛ بنابراین وجود متنی مستند، منقح و کامل از آنها بسیار حایز اهمیت است. اگرچه غالب رساله‌های فارسی دوانی دست کم یک بار در ایران به چاپ رسیده‌اند، نارسایی‌هایی روش‌شناختی در تصحیحات ارائه شده وجود دارد. این نارسایی‌ها بیشتر از رهگذر بی‌توجهی به مرحلۀ نسخه‌شناسی علمی به این تصحیحات راه یافته است. برای انجام تصحیح علمی، ضروری است که مصحح علاوه بر رعایت ضوابط «تصحیح متن» و «تحقیق در اثر»، به نسخه‌شناسی تاریخی و تطبیقی متنی که در صدد تصحیح آن است، اقدام کند. در صورتی که مصحح ابتدا بر اساس نسخه‌شناسی تاریخی، قدیم‌ترین دست‌نویس اثر را به دست آورد و بر پایۀ نسخه‌شناسی تطبیقی، صحیح‌ترین و کامل‌ترین دست‌نویس‌های متن را شناسایی کند، می‌توان نسخه‌شناسی او را علمی دانست. گذری بر رساله‌های فارسی چاپی دوانی نشان می‌دهد که همگی فاقد نسخه‌شناسی تاریخی و نسخه‌شناسی تطبیقی کامل هستند و غالباً بر اساس نسخه‌های کم‌اعتبار به روش اجتهادی یا التقاطی به انجام رسیده‌اند و این امر موجب خدشه به مراحل بعدی تصحیح شده است. در واقع انتخاب دست‌نویس‌های متأخر (یا بی‌تاریخ) و ناصحیح و ناقص، انواع اشکال و ناتمامی در فرایند تصحیح رساله‌ها به همراه داشته است. از این رو نویسنده در این مقاله کوشیده است تا ضمن معرفی کهن‌ترین نسخه‌های رساله‌های فارسی چاپی دوانی، با تبیین نارسایی‌های روش‌شناختی و کاستی‌های نسخه‌شناختی موجود در آن رساله‌ها، ضرورت تصحیح انتقادی آنها را گوشزد کند.

کلمات کلیدی