سابقه و هدف: چغندرقند یکی از محصولات زراعی عمده و راهبردی صنعتی است که سهم عمده‌ای در تولید شکر در سطح جهان را دارا می‌باشد. از آنجا که عملکرد اقتصادی مناسب در چغندرقند تابع رشد رویشی مناسب در اوایل فصل رشد و تخصیص و توزیع مناسب مواد فتوسنتزی به ریشه است، لذا کشت به‌موقع این گیاه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تسریع در رشد گیاه را می‌توان با کشت در خزانه در شرایط کنترل شده و انتقال آن به زمین اصلی در زمان مناسب بعد از سرمای دیررس زمستانه و مشکل کمبود آب امکان‌پذیر کرد. با توجه به اهمیت اقتصادی چغندر قند به‌ویژه در استان خراسان رضوی و مناسب بودن دشت مشهد برای کشت گیاه این مطالعه برای تعیین مناسب‌ترین تاریخ کاشت و انواع انتقال نشا در مزرعه انجام شد. مواد و روش‌ها: این آزمایش در سال زراعی 97-1396 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار و 6 تیمار اجرا شد. تیمارها شامل : کشت مستقیم بذر در 22 فروردین، کشت مستقیم بذر در اول خرداد، کشت نشاء لخت در 15 خرداد، کشت نشاء با برگ در 15 خرداد، کشت نشاء لخت در 25 خرداد و کشت نشاء با برگ در 25 خرداد بودند. عملیات نمونه برداری و برداشت در اواخر آبان انجام شد. شاخص‌های اندازه‌گیری شده شامل درصد ماده خشک ریشه، عملکرد ریشه (RY)، درصد قند (SC)، محتوای سدیم (NA)، پتاسیم (K)، نیتروژن (N)، ضریب قلیائیت ریشه (ALC)، درصد شکر قابل استحصال (WSC)، ضریب استحصال شکر (ECS)، درصد قند ملاس (MS)، کارایی مصرف آب (WUE) و بهروه‌وری آب (WP) بودند. یافته‌ها: بیشترین درصد قند در تیمار کشت مستقیم اول خرداد (55/ 12 درصد) و بین تیمارهای نشایی بیشترین درصد قند مربوط به نشاء 15 خرداد بدون برگ بود و با تأخیر در کشت نشاء (نشاء لخت 25 خرداد) این میزان کاهش یافت. در بین صفات منفی، بیشترین میزان سدیم ریشه در تیمار کشت مستقیم 22 فروردین، بیشترین میزان پتاسیم مربوط به تیمار نشاء لخت 15 خرداد و بیشترین محتوای نیتروژن ریشه چغندرقند و قلیائیت نیز در تیمار در کشت مستقیم 22 فروردین بدست آمد. بیشترین درصد شکر قابل استحصال و ضریب استحصال (%) در تیمار نشاء با برگ 25 خرداد مشاهده شد. بیشترین میزان عملکرد ریشه (7/90 تن در هکتار) در تیمار کشت نشاء با برگ 15 خرداد بدست آمد. نتایج نشان داد که بالاترین کارایی مصرف و بهره‌وری آب در تیمار نشاء لخت 25 خرداد و کمترین بهره وری آب نیز در تیمارهای کشت مستقیم بدست آمد. نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که نشاکاری چغندرقند در تاریخ مناسب نسبت به کشت مستقیم بذر می‌تواند ضمن افزایش عملکرد، کارایی مصرف و بهره‌وری اقتصادی آب را در شرایط آب و هوایی مشهد بهبود دهد. هم چنین تاریخ کشت 22 فروردین در کاشت مستقیم بذر و تاریخ 15خرداد در کشت نشا با برگ بهترین عملکرد ریشه و قند را نشان دادند. لذا پیشنهاد می شود این روش کاشت در مناطق مهم چغندر کاری مورد آزمایش و در صورت برتری، نسبت به ترویج آن اقدام شود.

کلمات کلیدی