چکیده اهداف: این تحقیق جهت ارزیابی تنوع­ گونه­ای و تنوع ژنتیکی گیاهان زراعی در افغانستان انجام شد. مواد و روش­ها: جهت انجام این تحقیق، داده­های لازم از 388 شهرستان در 34 استان از طریق تکمیل پرسشنامه­ها جمع­آوری شد. برای این منظور، تمام استان­ها و نیز حداقل 10 درصد از شهرستان­های واقع در هر استان انتخاب شده و معیارهای تنوع زیستی مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ­ها: نتایج نشان داد که از نظر غنای گونه‏ای محصولات کشاورزی، استان­های تخار، هرات، بدخشان و بغلان بترتیب با 21، 20، 19 و 19 گونه زراعی بیشترین و استان­های پکتیا و نورستان با ۹ گونه کمترین غنای گونه­ای را داشتند. بیشترین مقدار شاخص تنوع شانون غلات، حبوبات، سبزیجات و گیاهان صنعتی به­ترتیب 11/1، 53/1، 33/1 و 30/1 و کمترین مقدار به ترتیب 06/0، 09/0، 03/0 و 01/0 محاسبه شد. بیشترین شاخص یکنواختی غلات را استان نیمروز (86/0)، حبوبات را جوزجان و لغمان (95/0)، سبزیجات را خوست و لغمان (99/0) و گیاهان صنعتی را استان کندهار(99/0) دارند. در بررسی تنوع ژنتیکی و غنای گونه­ای، گندم با 52 رقم(30 رقم اصلاح شده و 22 رقم بومی) بالاترین تعداد ارقام را در بین کلیه محصولات زراعی افغانستان دارد و استان هرات با 27 رقم از بیشترین غنا برخوردار می­باشد. نتیجه­گیری: محصولات کشاورزی، استان­های مختلف افغانستان باتوجه به شرایط اقلیمی مختلف، دارای غنای گونه­ای متفاوتی بوده بعلاوه شاخص­های تنوع زیستی شانون و سیمپسون در اکثر استان­ها و برای محصولات کشاورزی پایین می­باشد. البته از نظر تنوع ژنتیکی گندم بیشترین تعداد ارقام را در بین کلیه محصولات زراعی داشت. بوم نظام های زراعی کشور افغانستان اغلب به روش های سنتی مدیریت می شوند و با توجه به شرایط اقتصادی فعلی این کشور کشاورزان ناچارند تولید را در نظام های کم نهاده پیش ببرند. تحت این شرایط تنوع زیستی و خدمات اکوسیستمی حاصل از آن می تواند جایگزین مناسبی برای نهاده های خارجی محسوب شود. بافته های این تحقیق با روشن کردن وضعیت تنوع گونه ای و ژنتیکی در کشور افغانستان قدم موثری در این راستا خواهد بود.

کلمات کلیدی