هدف از این پژوهش ارزیابی‌کردن اثربخشی اقدام‌های آبخیزداری با اندازه‌های کَمّی به‌دست‌آمده از پژوهش‌های میدانی در آبخیزهای خور–سفیدارک، فشند و عظیمیه، و دادن نتیجه‌ی روشنی از اندازه‌ی رسوب مهارشده و تقویت پوشش گیاهی آبگیرهای پشت سازه ­ها است. ارزیابی میدانی سازه ­های آبخیزداری نشان داد که از دهه‌ی 1370 به‌بعد در مجموع 652 سازه‌ی تور-سنگی، 20 سازه‌ی سنگی-­ملاتی، 533 سازه‌ی خشکه­ چین، و 15 بندخاکی ساخته شده است. سازه ­های سنگی­ملاتی بیش‌ترین پایداری و کم‌ترین نیاز به بازسازی (92%) داشت. 80% از سازه ­های تور-سنگی و 83% از سازه ­های خشکه­ چین در این آبخیزها سالم بود. بررسی رسوب‌گذاری در آبگیرهای پشت سازه ­های آبخیزداری در منطقه نشان داد که در مجموع 332100 مترمکعب رسوب در سازه ­ها ته‌نشین و تثبیت، و از برده‌شدن آن به منطقه‌های مسکونی روستایی و شهری جلوگیری شده‌است. از این اندازه‌ 45960 مترمکعب در بندهای خاکی و 286140 مترمکعب در سازه های سنگی ملاتی، تور-سنگی و خشکه­ چین ته‌نشین شده‌است. شاخص حجم رسوب به حجم سازه در سازه ­های تور-سنگی، سنگی ملاتی، و خشکه ­چین به‌ترتیب 4/4، 15/3 و 1 بود. ارزیابی بخش توسعه­ ی پوشش گیاهی و درختی آبگیرهای پشت سازه ­های آبخیزداری نشان داد که در آبگیرهای پشت سازه ­های تور-سنگی 4880 نهال (97% از کل نهال­ های پشت سازه ­ها) رشد کرد و گسترش یافت. پیشنهاد می­ شود سازه­ های تور-سنگی برای جلوگیری از تخریب‌شدن در بسترهای غیرسنگی و با روکش سنگی­ ملاتی ساخته شود.

کلمات کلیدی