فرسایش خاک یک مشکل جهانی است که قدرت باروری خاک و کیفیت آب را کاهش می‏‌دهد. ارزیابی مناسب عوامل مؤثر بر فرسایش، اولین مرحله در انتخاب راهکارهای کنترل و مدیریت این پدیده مخرب است. از پارامترهای مهم و قابل‏ مطالعه در این بحث بافت خاک، اندازه، کیفیت خاکدانه‌ها و جنس سنگ ‏بستراست که می‌تواند عامل فرسایش‌پذیری خاک را تحت تأثیر قرار دهد. بعد فراکتال توزیع اندازه ذرات خاک و خاکدانه‌ها به‌‏عنوان ابزار مناسبی جهت تخمین خصوصیات مرتبط با خاک با حداقل تعداد مؤلفه‌های موردنیاز معرفی‌شده است. هدف از این تحقیق بررسی ارتباط بعد فراکتال با اشکال مختلف فرسایش ازجمله فرسایش سطحی، شیاری و بدلند و هم‌چنین بررسی بعد فراکتال جنس سنگ‌های مختلف، شامل؛ آهک، افیولیت، گرانیت، شیل و مارن و بررسی شاخص‌های میانگین وزنی قطر خاکدانه‌ها (MWD)، درصد پایداری خاکدانه‌ها (AS) و درصد تخریب خاکدانه‌ها (PAD) بود. در این راستا بعد فراکتال به کمک رابطه یانگ و کرافورد با استفاده از داده‌های آزمایشات توزیع اندازه ذرات به روش الک تر و الک خشک و توزیع اندازه خاکدانه‏ها به روش الک مستغرق و هم‌چنین محاسبه وزن مخصوص به روش وزنی و سطح ویژه به روش اتیلن گلیکول مونو اتیل اتر، برای اشکال فرسایشی و جنس سنگ‌های مختلف تعیین ‌شد. نتایج آزمون‌های آماری نشان می‌دهد که اشکال فرسایشی و جنس سنگ‌های مختلف با بعد فراکتال در ارتباط است. به‌نحوی‌که با کاهش استحکام سنگ‌ها و پیشرفت شکل فرسایش بعد فراکتال افزایش می‌یابد. درنتیجه جنس سنگ مارن با شکل فرسایش بدلند بیش‌ترین مقدار بعد فراکتال و فرسایش سطحی کم‌ترین مقدار بعد فراکتال را به خود اختصاص می‌دهد. علاوه بر این بعد فراکتال با شاخص MWD و AS همبستگی مثبت و با PAD همبستگی منفی داشت. درنهایت می‌‏توان نتیجه گرفت که با توجه به سهولت محاسبه بعد فراکتال خاک و رابطه مناسب آن با فرسایش از این شاخص می‌‏توان در ارزیابی کمی و کیفی فرسایش خاک استفاده نمود.

Keywords