در مدل باطنی و اندیشه وحدت‌گرایانه عرفانی، اسماء و صفات الهی از جایگاه بی‎ بدیلی در عالم هستی برخوردارند؛ به‎گونه ‎ای که شاید بتوان محور اصلی تمام مباحث هستی‎ شناسی و معرفت‎ شناسی عرفانی را پرداختن به آن دانست؛ زیرا بعد از اثبات اینکه ذات الهی لابشرط مقسمی و خالی از هرگونه قید حتی قید اطلاق، تعین، اسم و وصف است، مقام بعد مرتبۀ الهیه و اسماء و صفات است. در میان انبوه مسائل مرتبط با اسماء و صفات، سه مسأله؛ چیستی حقیقت، توجیه کثرت و کیفیت انتشاء کثرات اسمائی از ذات واحد الهی اهمیت مضاعفی دارد. در نوشتار حاضر با تحلیل آراء عرفای مسلمان، روشن می‎ شود که منشأ تحقق کثرت اسمائی و صفاتی، «ظهور امر مطلق در امر مقید» به نحو متعیّنانه است و کثرت تعیّنی هم کثرتی اعتباری و مجازی (به معنای عرفانی) به شمار می آید. در این رویکرد، منطق حاکم بر رابطۀ اسماء و صفات نیز نفی عینیت در عین نفی غیریت است که عبارت دقیقی از «عینیت ظاهر و مظهر» است.

کلمات کلیدی