انسجام دیوانی و مالی نهاد مذهبی ­آستان قدس رضوی، شکل­گیری مناصب و مشاغل موروثی ازجمله مدرسی و تخصیص مواجب و وظایف به کارکنان این نهاد به دورۀ صفویه، این مسئله را در ذهن متبادر می­کند که انتصاب علما و دانشمندانی که به‌عنوان مدرس در مدارس و مراکز علمی حرم رضوی کرسی تدریس را به عهده می­گرفتند، چگونه و میزان مواجب و محل پرداخت آن به چه صورت بوده است؟ این امر که در دورۀ حکومت صفویه (907-1148ق) مدرسان مدارس حرم و مراکز وابسته به آن از سوی شاهان صفوی حکم سمت مدرسی را دریافت می­کردند و مواجب به آنان تعلق می­گرفت، مدعای پژوهش حاضر را شکل می­دهد. یافته­های این پژوهش مبنی بر رویکرد توصیفی-تحلیلی و با بازخوانی اسناد و مدارک آرشیوی نشانگر آن است که با نظارت شاهان صفوی، شخصی با عنوان متولی­باشی امور موقوفات و انتظامات را بر عهده گرفت و تشکیلات آستان قدس رضوی سازماندهی و از ساختار اداری و دیوانی نظام‌مند برخوردار شد. با حکم شاه‌تهماسب صفوی منصب مدرسی تفویض و بابت تدریس قبضِ مالیِ پرداخت حقوق صادر شد. به‌این‌ترتیب، سمت مدرسی از مناصب و مشاغل رسمی و موروثی آستان گردید. اسناد برجای‌مانده از مدرسان در این دوره زمانی به‌طور عمده اسناد مالی هستند که به میزان مواجب، مزایا، محل پرداخت و پرداخت وظیفه به اولاد اشاره دارد که ضمن آن حاوی اطلاعاتی در خصوص چگونگی صدور حکم انتصاب مدرسان نیز است.

کلمات کلیدی