مسئله قضا و قدر همواره از مهم‌ترین مباحث در حوزه فلسفه، عرفان و کلام اسلامی و از بنیادی‌ترین مفاهیم مؤلفه‌های شناختی-فرهنگی بوده است‌. این موضوع نه‌تنها در فضای نظری و انتزاعی جایگاه ویژه‌ای دارد، بلکه تأثیر عمیقی بر درک انسان از هستی، سرنوشت و رابطه او با خداوند دارد‌. هدف: بررسی تأثیر باور به قضا و قدر به عنوان جلوه‌ای از علم الهی و میزان اختیار ادراک‌شده بر سلامت روان افراد است. روش: این مطالعه مرور سیستماتیک بر مبنای روش‌های استاندارد مرور مقالات علمی انجام شد. برای گردآوری داده‌ها از پایگاه‌های علمی معتبر مانند Scopus ,PubMed ,Web of Science وPsycINFO استفاده شد. فرآیند انتخاب مطالعات، براساس دستورالعمل‌های PRISMA انجام شد که نسخه به‌روز شده آن در سال ۲۰۲۰ منتشر شده است. یافته‌ها: یافته‌های حاصل از ادبیات نظری و تجربی نشان می‌دهد که تفسیرهای جبری‌گرایانه از قضا و قدر، اغلب با افزایش درماندگی آموخته‌شده، اضطراب، و افسردگی همراه است. در مقابل، باور به اختیار و مسئولیت فردی موجب افزایش تاب‌آوری روان‌شناختی، خودکارآمدی، و کاهش آسیب‌پذیری روانی می‌شود. همچنین بررسی آموزه‌های دینی، به‌ویژه در سنت اسلامی، نشان می‌دهد جهان هستی نظامی پویا و سیال دارد و هر موجودی در مسیر تحول و تکامل خویش، با اختیار خود در تعیین سرنوشتش نقش دارد، در حالی که این اختیار نیز در چهارچوب نظام کلی قضا و قدر الهی قرار ‌می‌گیرد. که قضا و قدر لزوماً نفی‌کننده اختیار نیست، بلکه می‌تواند با مسئولیت‌پذیری تلفیق شود و چارچوبی معناگرا برای مواجهه با رنج فراهم آورد. نتیجه‌گیری: بر این اساس، نگرش تعادلی میان قضا و قدر و اختیار، رویکردی سازنده در تبیین، پیشگیری و مداخله در حوزه اختلالات روان‌شناختی به شمار می‌آید

کلمات کلیدی