هدف از این پژوهش بررسی همبستگی میان ویژگی‌های میکروبی و فیزیکوشیمیایی شیر خام و استفاده از روش‌های آماری چند متغیره مانند تجزیه به مؤلفه اصلی و تحلیل خوشه‌ای سلسله مراتبی و تحلیل تشخیص گام به گام جهت تشخیص الگو و طبقه‌بندی آن می‌باشد. در این پژوهش 48 نمونه شیرخام از دامداری‌های صنعتی شهرستان مشهد نمونه‌برداری شد. سپس ویژگی‌های میکروبی و فیزیکوشیمیایی نمونه‌ها مورد سنجش قرار گرفت. بوسیله­ی تجزیه به مؤلفه‌ی اصلی، در مجموع 7 مؤلفه برای ویژگی‌های میکروبی و فیزیکوشیمیایی شیر خام معرفی گردید که حاوی 65/93 درصد از مقدار کل واریانس بودند. مؤلفه‌ی اصلی اول، دوم و سوم با توجیه بیشترین درصد واریانس کل به عنوان مؤلفه‌های اصلی جهت تحلیل داده‌ها انتخاب گردیدند و بر اساس آن نمونه‌های شیر خام به سه گروه طبقه‌بندی شدند. انجام تحلیل خوشه‌ای روی چهارده ویژگی نمونه‌های شیر خام، آن‌ها را به سه خوشه اصلی طبقه‌بندی کرد که با نتایج حاصل از تجزیه به مؤلفه‌ی اصلی مطابقت داشت. نتایج تحلیل تشخیصی گام به گام نیز نشان داد که ویژگی‌های وارد شده در معادله در کل توانسته‌اند عضویت 7/91 درصد از نمونه‌های شیر خام را به درستی از نظر کیفیت در طبقه خودشان پیش‌بینی نمایند. با توجه به اهمیت ویژه‌ی کیفیت شیر خام در صنایع لبنی به علت تاثیر مستقیم آن بر کیفیت محصولات و سلامت مصرف کننده، طبقه‌بندی شیر خام دریافتی بر اساس ویژگی‌های کیفی، به مدیران صنایع لبنی هم در زمینه‌ی تعیین قیمت شیر خام دریافتی از دامدار و هم در زمینه تولید فرآورده‌های لبنی با کیفیت بالا کمک خواهد کرد.

کلمات کلیدی