حکمرانی منابع آب همواره به دنبال بهبود وضعیت اکولوژیکی منبع و بهره برداری پایدار از آن بوده است. با توجه به تغییرات اکولوژیکی موجود مانند وقایع حدی و تغییر اقلیم، مشخصه سازگاری ساختار حکمرانی منابع آب بسیار اهمیت دارد و لذا مهمترین ویژگی سازگاری، یعنی ظرفیت یادگیری ساختار اجتماعی، در کانون توجه قرار می گیرد. با هدف ارزیابی درست این ظرفیت، نیاز به ارزیابی ساختار حکمرانی از منظر یادگیری اجتماعی است. یادگیری اجتماعی، یادگیری است که توسط نهادهای رسمی و غیررسمی رخ می دهد و بر پایه تجربه مستقیم خود، مشاهده و یادگیری از تجربیات گذشته می باشد. مشکلات مرتبط با منابع آب ایران و تداوم آنها با وجود اتخاذ سیاستها و قوانین متعدد از سوی نهاد رسمی کشور، نشان از ضعف ساختار نهادی موجود در بهبود شرایط دارد. در این مقاله از ابزار حلقه های یادگیری اجتماعی به منظور ارزیابی ساختار نهاد رسمی حکمرانی منابع آب ایران در تناظر با سازوکارهای حاکم بر شکل گیری تقاضای آب در بخش کشاورزی استفاده شده است. با این هدف، توسط روش تحلیل محتوای کیفی و آنالیز زمینه، اسناد قوانین دائمی کشور و اسناد مکتوب طرحهای ملی مرتبط با آب و کشاورزی ارزیابی شدند. نتایج نشان دادند که ظرفیت نهاد رسمی در ساختار حکمرانی منابع آب ایران در حلقه ی یگانه یادگیری قرار داشته، از این منظر بسیار آسیب پذیر بوده و ظرفیت سازگاری بسیار پایینی در مقابل تغییرات دارد. برمبنای نتایج، این ساختار به صورت متمرکز و سلسلهمراتبی بوده و رویکرد بالا به پایین در آن غالب است. با هدف افزایش انعطاف پذیری و سازگاری این ساختار، پیشنهاد می شود که قوانین بخش آب و کشاورزی با تأکید بر سازوکارهای مخرب آنها اصلاح شوند، فرآیند تصمیم گیری به صورت مشارکتی و با حضور همه گروداران مخصوصاً نهادهای غیررسمی صورت گیرد، نهادهای رسمی متولی بخش آب و کشاورزی یکپارچه و همگرا شوند و در نهایت سیاستهای کلان توسعهای کشور بر مبنای محدودیتهای منابع آب کشور بازتعریف گردند.

کلمات کلیدی