جلال‌الدین دوانی یکی از دانشمندان بزرگ کانون فکری شیراز در دورﮤ تیموری است که کتاب‌ها، رساله‌ها و نامه‌های بسیاری نگاشته است. با‌توجه به نگرش مؤثر او در پویایی و بالندگی ادبیات عرفانی فارسی، شناخت آثار فارسی وی که بیشتر در زمینۀ عرفان، فلسفه و کلام نوشته شده‌اند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و بی‌شک آشنایی با اندیشه­های این دانشمند ادیب، زوایا و گوشه­های پنهانی از تاریخ تطوّر ادب حکمی و عرفانی را روشن می‌گرداند. بدیهی است پیش از داوری دربارﮤ آرا و افکار او، تحقیق دربارﮤ اصالت آثارش ضرورت دارد؛ از‌این‌رو هدف پژوهش حاضر، نسخه‌شناسی انتقادی آثار فارسی منسوب به دوانی است تا از رهگذر آن، صحت و سقم آنها روشن شود. بررسی فهرست­ نسخ خطی کتابخانه‌ها نشان می‌دهد در بیشتر آنها دربارﮤ عنوان آثار دوانی، خطاها و اشتباهات کتاب‌شناختی فراوان وجود دارد که سلسله‌وار به آثار بسیاری از نویسندگان بعدی راه یافته است. در این مقاله به‌‌منظور رفع اشکالات و ابهامات کتاب‌شناختی مجموعۀ آثار فارسی دوانی، ابتدا جامع­ترین فهرست مشترک در ایران یعنی فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا) مبنای احصای عناوین آثار فارسی او قرار گرفته و سپس به استناد دست‌نویس‌های فارسی وی و سایر منابع، اصالت آثار فارسی منتسب به او در فهرست نسخ خطی کتابخانه‌ها بررسی شده است. در این جستار با استفاده از روش مطالعۀ تطبیقی دست‌نویس‌های فارسی دوانی در ایران، پاره‌ای از آگاهی‌های نسخه‌شناختی و کتاب‌شناختی ما دربارۀ آثار دوانی به‌ویژه عنوان و تعداد آثار فارسی اصیل و غیراصیل او تصحیح شده است. نتایج نسخه‌شناسی انتقادی حاضر نشان می­دهد دوانی دست‌کم بیست اثر فارسی اصیل دارد. همچنین با نظر به مدخل‌های آثار فارسی دوانی در فنخا مشخص شد دست‌کم نه اثر فارسی غیراصیل (برساخته) به او نسبت یافته است. بنابراین، حداقل نه اثر فارسی منسوب به دوانی در ایران، نادرست به نظر می‌رسد.

کلمات کلیدی