هدف: مقاله حاضر سعی در تبیین این مسأله را دارد که مطالبات اجتماعی شهروندان سنندجی در راستای حل مشکلات در حوزه خدمات شهری به چه صورت بوده است و چه مؤلفه‌­ها و شرایطی در شکل‌­گیری مطالبه اجتماعی شهروندان یا عدم آن نقش داشته است.. در تحقیق حاضر چگونگی مطالبات اجتماعی در حوزه خدمات شهری در سنندج با بهره‌­گیری منظومه­‌ای از سازه‌­های مفهومی/ نظریِ مرتبط از جمله مفاهیم کنش، بوروکراسی، عادت‌واره، میل به پیشرفت، سود-زیان، مطالبه اجتماعی، دلزدگی و حقوق شهروندی مورد بررسی قرار گرفت روش: جهت نیل به هدف تحقیق از روش تحلیل مضمون (به مثابه روش) بهره گرفته شد. مشارکت­‌کنندگان شامل آن دسته از شهروندان سنندجی است که در سال 1403 در شهر سنندج زندگی می­‌کردند و بیش از ده سال سابقه سکونت داشتند. جهت انتخاب نمونه­‌ها از روش نمونه‌­گیری هدفمند استفاده گردید. انتخاب نمونه‌­ها نیز با رعایت تنوع در پایگاه اجتماعی و اقتصادی، طیف­های سنی، رشته تحصیلی و تمایل بیشتر به همکاری در پژوهش، انجام گردید. برای گردآوری داده‌­ها از تکنیک مصاحبه کیفی عمیق به شیوه نیمه ساخت­‌یافته استفاده گردید و با 38 نفر مصاحبه به عمل آمد. سپس مصاحبه‌­ها با استفاده از نرم‌­افزاز maxqda و تکنیک‌­های­ کدگذاری مورد تحلیل قرار گرفتند. در راستای تحلیل داده­‌ها از مدل استربرگ و دپوی و گیتلین بهره گرفته شد. براساس این مدل، داده­‌ها در شش مرحله مدیریت داده‌­ها، ساخت و تدوین مضمون­‌ها ، گروه­‌بندی مضمون­‌ها در سطوح بالاتر انتزاع، ترسیم داده­‌ها، کشف معانی و تم‌­های زیرین یا توسعه تحلیل و اشباع تماتیک تحلیل شدند. یافته­‌ها: یافته­‌های تحقیق دربرگیرنده 35 مفهوم بود که در 11 مضمون طبقه­‌بندی شدند. مضمون‌­های به دست آمده نیز در سه مضمون اصلی دسته­‌بندی شدند؛ این مضامین حکایت از آن دارند که از یک سو، عدم آموزش مطالبه اجتماعی در نهاد خانواده و نهاد آموزش و پرورش، فرایندهای بوروکراتیک طولانی و ناکارآمد و همنوایی اجتماعی منفی مانع شکل­‌گیری زمینه‌­های مطالبه اجتماعی در حوزه خدمات شهری شده­‌اند (انسداد ساختاری) و از سوی دیگر، احساس نیاز و تمایلی در زمینه حل مشکلات حوزه خدمات شهری یا ارتقای آن شکل نگرفته است و در نظام فکری مردم باور به تغییر به واسطه مطالبه اجتماعی جایگاهی ندارد (فقدان عادت‌واره مطالبه اجتماعی). چنین شرایطی موجب شده است که شهروندان سنندجی در حوزه خدمات شهری مطالبه اجتماعی نداشته‌­اند. نتیجه گیری: این نتیجه­ بیانگر آن است که در شکل‌­گیری عدم مطالبه اجتماعی در حوزه خدمات شهری عوامل ساختاری و عاملیتی نقش دارند. بنابراین مطالبه اجتماعی نه صرفاً امری عاملیتی است و نه صرفاً امری ساختاری، بلکه دربرگیرنده هر دو بُعد کنش می­‌باشد. دیگر نتیجه تحقیق حکایت از آن دارد که در جامعه سنندج انسداد ساختاری و بوروکراسی بیمار منجر به شکل‌­گیری دلزدگی در سازمان­‌های بوروکراتیک شده است که می‌­توان آن را دلزدگی بوروکراتیک نامید.

کلمات کلیدی