سرحدات و مرزها از جمله موضوعاتی در جغرافیای سیاسی هستند که از جایگاه برجسته و پر اهمیتی در این رشته برخوردار می¬باشند. این اهمیت مرزها در طی قرون گذشته سبب شکل¬گیری مطالعات و پژوهش¬های گسترده¬ای بر روی مرزهای بین المللی شده است. روند مطالعاتی در زمینه مرزها در قرون گذشته به ویژه قرن بیستم بیشتر جنبه¬های تاریخی مرز، موافقت، تحدید حدود و علامت¬گذاری و مسائل ناشی از آنها را مورد بررسی و مطالعه قرار داده و پیشرفت¬های خوبی را نیز بطور مشخص در مفاهیم مرتبط با مرز و روش¬های تحدید حدود و علامت¬گذاری مرزها سبب شده و به افزایش درک مرزهای بین¬المللی کمک کرده است. با گذشت زمان این اندیشه در بین صاحب¬نظران و کارشناسان مرزی شکل گرفت که همه چیزهایی که لازم است درباره مرزها گفته شود را گفته¬اند. این امر سبب شد که روند مطالعات در زمینه مرزها دچار خاموشی نسبی شود. بعد از دهه¬های خاموشی نسبی، مطالعه سرحدها و مرزها در طی دهه¬های اخیر توانست دوباره مکان برجسته¬ای را، در جغرافیای سیاسی بدست آورد. نیروی محرک برای احیاء مطالعات مرزی، از شکل¬گیری ادعاهایی از جمله پایان تاریخ، جهانی شدن و تجارت آزاد ناشی می¬شد که مدعی قلمروزدایی و جهان بی¬مرز بودند، هر چند حقایق بیشتری وجود داشت که مرزها در اشکال و شدت¬های متنوع سرزمین¬ها را در داخل حصارهای تقسیم بندی شده، تعیین حدود می¬کنند و چگونگی برقراری ارتباط و پذیرش آن را و سیطره آزادی حرکت از یک فضا به فضای دیگر را مشخص می¬کنند. این تحولات و نظریه¬ها ذهن¬ها را متوجه جنبه¬ها و مسائلی که در مطالعات مرزی مورد غفلت قرار گرفته بود و مسائلی که از عملکردهای جدید مرزی ناشی می¬شد، کرد. یکی از جنبه¬های مهم مطالعاتی درباره مرزها که با توجه به جهانی شدن و تحولات ناشی از آن جایگاه برجسته¬ای را بدست آورد، مدیریت مرزها می¬باشد که در گذشته توجه چندانی به آن نشده و مورد غفلت قرار گرفته بود. این جنبه از مرز با توسعه ارتباطات و سایر تحولات در قرن بیست و یکم توانست خود را به صورت یک الزام و ضرورت برای کشورها مطرح کند و جایگاه برجسته¬ای را به خود اختصاص دهد. مدیریت مرزها به گونه¬ای است که مرزهای کشور به صورت کاتالیزوری برای ایجاد هویت ملی، تأمین امنیت و منافع ملی عمل می¬کند. در این راستا، یاد گرفتن مهارت¬های مدیریت مرز برای برقراری روابط خوب میان دو کشور حیاتی است. با وجود اهمیت مدیریت مرزها و جدید بودن آن توجه زیادی از سوی محققان نسبت به این بعد جدیدی مطالعات مرز صورت نگرفته است و الگویی در این زمینه برای مدیریت مرزها به ویژه در زمینه مرزهای دریایی ارائه نشده است. بر این اساس، کتاب حاضر تلاش که بر گرفته از رساله دوره دکتری رشته جغرافیای سیاسی است، سعی دارد تا به صورت تجربی شکاف بین مطالعات جغرافیایی با مدیریت مرزهای دریایی به صورت عام و مرزهای دریایی در دریاهای بسته و نیمه بسته به صورت خاص را به عنوان عرصه جدید مطالعات مرزی کاهش دهد. در این بین، با توجه به اهمیت بالایی که مدیریت مرزهای دریایی در خلیج فارس برای جمهوری اسلامی ایران دارد سعی شده است مدیریت مرزهای ایران با کشورهای همسایه در خلیج فارس (عمان، امارات متحده عربی، قطر، بحرین، کویت و عراق) به عنوان مورد در نظر گرفته شود. تا ضمن حرکت جهت دستیابی به مدیریت مرزهای دریایی در دریاهای بسته به صورت نظری، در قالب مطالعه موردی نیز اشاره ای به عوامل موثر در مدیریت مرزهای دریایی ایران در خلیج فارس جهت دستیابی به الگویی جهت مدیریت بهینه مرزهای دریایی کشور در خلیج فارس شود تا گامی جهت حل مسائل و مشکلات کشور در این بخش برداشته شود. زیرا، مسائل و چالش¬های مرزی در این حوزه از بزرگترین و مهمترین مشکلات مرزی است که جمهوری اسلامی ایران با آن روبرو می¬باشد. به گونه¬ای که، اگر نگاهی کوتاه و کلی به حوادث موجود در روزنامه¬های کشور در طی سال¬های گذشته و اخیر انداخته شود می¬توان به سادگی این موضوع را درک کرد چون روزی نیست خبری در این زمینه در روزنامه¬ها وجود نداشته باشد. به نحوی که، با وجود اینکه در خلیج فارس، جمهوری اسلامی ایران بخش¬های وسیعی از مرزهای خود با کشورهای همسایه را تعیین حدود کرده است اما عدم وجود الگوی بهینه مدیریت مرزی مسائل و مشکلات متعددی برای حاکمیت و مالکیت کشور به وجود آورده و در برخی بخش¬ها نظیر منابع مشترک مرزی بین ایران و همسایگان منافع ملی کشور را با خطر مواجه کرده است که این خود نیازمند حرکت به سمت ارائه الگویی جهت مدیریت بهینه مرزهای کشور در این حوزه است. بر این اساس، هدف کتاب حاضر ضمن بیان تعاریف و نظریه های مرتبط با مرزها و مدیریت مرزی، استخراج، تبیین و تشریح شاخص های موثر در مدیریت مرزهای دریایی، سنجش وزن هر یک از این شاخص های در مدیریت مرزهای دریایی ایران در خلیج فارس و در پایان، ارائه الگویی برای مدیریت مرزهای دریایی ایران با همسایگان در خلیج فارس می¬باشد که از طریق آن بتواند حداکثر منافع و امنیت ملی برای کشور تأمین شود. هر چند، با توجه به پیچیدگی¬ها و مسائل مختلفی که در زمینه مدیریت مرز در جهان وجود دارد برنامه-ریزی و ارائه الگویی برای مدیریت مرزها که بتواند همه مسائل و جنبه¬ها را در بر گیرد کاری بس سخت و دشوار می¬باشد. اما چیزی که واضح است این است که می توان¬الگویی ساده و مناسب برای این منظور ارائه داد تا بتواند در حد امکان چالش¬ها و درگیری¬های موجود در مناطق مرزهای دریایی ایران در خلیج فارس را کاهش دهد و همزمان بتواند منافع ملی و امنیت ملی کشور را تأمین کند.