عنوان : امیرعلی‌شیر نوایی و روزگار او

جواد عباسی (نویسنده اصلی),
نوع اثر: ترجمه
شماره چاپ: اول
تاریخ انتشار: اردیبهشت ۱۳۹۵
ناشر: طنین قلم
چکیده:

بررسی احوال گذشتگان بویژه نامداران و برجستگان تاریخی از روزگار کهن همواره به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای عبرت آموزی از گذشته مد نظر بوده است. چنانکه یکی از مبانی پیدایش کتاب های تاریخی، رجالی، طبقات یا شرح حال نویسی ها را هم باید در همین مهم جستجو کرد. برگزاری مجالس یادبود و بزرگداشت برای شخصیت های تاریخی را هم در اصل می توان در همین چارچوب معنا کرد. در این عرصه هر چه ابعاد وجودی یک شخصیت متنوع تر و تأثیرگذاری تاریخی وی بر جامعه بشری گسترده تر باشد، شناخت وی نیز نیازمند پژوهش های بیشتر و البته عبرت آموزی از سرگذشت او برای نسل کنونی و نسل های بعدی باارزش تر خواهد بود. اگر به تاریخ ایران پر فرازونشیب ایران در دوران پس از حمله مغول تا ظهور حکومت صفویان بنگریم و فهرستی از نامداران عرصه سیاست، فرهنگ و ادب ایران زمین در معنای تاریخی آن (در حدفاصل سند و فرات و خلیج فارس و جیحون) تهیه کنیم، بدون شک نام امیرعلیشیر نوایی در کنار بزرگان دیگری همچون خواجه نصیرالدین توسی، شمس الدین محمد و عطاملک جوینی، خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی و پسرش خواجه غیاث الدین، خواجه پیراحمد خوافی در صدر برجستگان عرصه سیاست و فرهنگ ایران زمین می درخشد. چنانکه به جرأت می توان او را که در گذرگاه تاریخ از سده نهم به دهم هجری می زیست به اعتباری صاحب قرانِ (با اشاره به این دو سده) عرصه سیاست، فرهنگ و ادب یا یکی از احیاگران رأس هر سده به شمار آورد. اگر چه پژوهش درباره نوایی و آثار و احوال او دست کم یک سده سابقه دارد، اما آنها عمدتاً به زبان هایی جز فارسی، بویژه زبان های روسی، ازبکی و انگلیسی بوده اند ( علاوه بر مقالات ترجمه شده در این مجموعه، به کتابشناسی واپسین مقاله در این مجموعه و نیز یادداشت های سایر مقالات نگاه شود)، در زبان فارسی هنوز ترجمه رساله بارتولد با عنوان زندگانی سیاسی امیرعلیشیر نوایی (چاپ نخست به زبان روسی در سال 1928 م) مهم ترین اثر تحقیقی به شمار می آید. البته که در تحقیقات مربوط به تاریخ عصر تیموریان و تاریخ های ادبیات نیز به اقتضای موضوع، کلیاتی درباره وی وجود دارد اما با توجه به ابعاد متنوع شخصیتی نوایی این میزان نوشته تحقیقی نتوانسته حق مطلب را چنانکه باید ادا نماید. ضمن آنکه به روز نیز نبوده و سابقه آنها به نیمه نخست سده بیستم میلادی بر می گردد. در چنین شرایطی بود که کار ترجمه مجموعه ای از مقالات در باب زندگانی، زمانه و فعالیت های امیر علیشیر نوایی یعنی مجموعه پیش رو به عنوان یک ضرورت مد نظر قرار گرفت. در میان پژوهشگران عصر حاضر خانم پروفسور ماریا اِوا سابتلنی استاد صاحب نام دپارتمان تمدن های خاورمیانه و نزدیک در دانشگاه تورنتو (کانادا) به طور قطع سرآمد نوایی پژوهان به شمار می آیند. ایشان که برای بیش از سه دهه مطالعات خود را بر تاریخ اواخر دوره تیموریان متمرکز نموده اند، در مقالات خود ضمن مطالعه تمامی پژوهشهای انجام شده در مورد نوایی در سده بیستم میلادی، با مراجعه به آثار خطی و دست اول دیگر همچون وقفنامه نوایی چشم اندازهایی تازه و تحلیلی در مورد ابعاد شخصیتی، فعالیت های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نوایی و فضای تاریخی که وی در آن می زیست، در اختیار علاقه مندان به مطالعه در باره این شخصیت تاریخی قرار داده است. در این مقالات که به ترتیب تاریخ نشر در این مجموعه قرار گرفته اند و در فاصله سال های 1979 / 1358 تا 1993 / 1372 به چاپ رسیده اند، سابتلنی به ابعاد مختلف شخصیت و فعالیت های نوایی پرداخته و کوشیده تا با نگاهی جزئی نگر تصویری واقعی از جایگاه تاریخی وی به دست دهد.

کلمات کلیدی:
امیرعلی‌شیر نوایی، تیموریان، سلطان حسین بایقرا، وقف، هرات, امیرعلی‌شیر نوایی, تیموریان, سلطان حسین بایقرا, وقف, هرات