شاید این عقیده نزد تمامی پژوهشگران ادبی مورد قبول باشد که باب نقد بر اشعار عربی سعدی از زمانی گشوده شد که این سروده‌ها در ایران و ممالک عربی منتشر گشت. سروده‌هایی که به زودی آراء و نظرات ضد و نقیضی را پیرامون سعدی در محافل ادبی به همراه آورد و ما هنوز بسیاری از آنها را در لابه‌لای کتب نقدی مشاهده می‌کنیم. آرا و نظرات متشتتی که گاه سعدی را تا اوج قدرت شاعرانه بالا می‌برد، به گونه ای که وی را شاعرترین شعرای عربی سرا بر می شمارد و دیگرگاه او را در سروده‌های عربی خویش ناموفق و بی‌نصیب معرفی می نماید و زمانی دیگر نیز برای این شاعر، فلان رتبه و جایگاهی خاص در میان شعرای عرب قایل می‌شود. مؤید شیرازی در تصدیق مطالب فوق می آورد: «برحسب این‏ آرای [ضد و نقیض] به راستی مقام سعدی از بزرگترین شاعر زبان تازی تا کسی که آثار عربیش دارای هیچگونه‏ ارزش و مقداری نیست تعیین شده و سپس تغییر یافته است. شگفت اینکه هرکدام از این عقائد مختلف، معتقدانی مسلم و هوادارانی مؤمن دارد. » (1353 ش:975) در این جا به جهت ضیق مقال تنها به چند نمونه از این آرا اشاره می شود. به عنوان نمونه حسینعلی محفوظ بر این باور است که شعر عربی سعدی به جز دو یا سه قصیده و ابیاتی چند ، از جهت سبک و لفظ به پای اشعار فارسی او نمی رسد. آنگاه رائیة او را در سوگ بغداد گواهی بر صدق مدعایش، بر می گیرد. (1377 ش، ص61-62) حسین مجیب مصری نیز همین عقیده را با لحنی تند دربارة این نوع اشعار به ویژه رائیة او این گونه بیان می‌دارد: «اشعار عربی سعدی به خصوص رائیة او در مجموع، دارای معانی و مضامین بلند و عالیست، اما از نظر ساختار و بافت زبانی عیبناک است، زیرا ضعف و سستی و رکاکتی که از اسلوب فارسی به آن رخنه یافته، این اشعار را از ذوق عربی به دورساخته است. از سوی دیگر تصویرهای شعری بکار رفته در این قصاید نیز حکایت از آن دارد که تأثّر شاعر از شعر عرب، تأثّری عمیق نبوده است. (1421ق: 125-126) در این میان احسان عباس، درست در نقطة مقابل آرای فوق چنین می گوید: «حتی اگر سعدی را اثری جز قصیدة رائیه اش در ویرانی بغداد به دست مغولان نبود، تنها همان یک قصیده می توانست بیانگر ارزش فراوان این مجموعه باشد؛ تاچه رسد به اینکه علاوه بر آن قصیده، شعرهای بلند و کوتاه دیگری که در طبیعت خود یگانه هستند، نیز در مجموعه وجود دارد. (مؤید شیرازی، 1372 ش: 11) قاسم تویسرکانی استاد قدیم دانشسرای عالی بی‌آنکه وارد بحث و استدلال شود آنچه را که سعدی به تازی سروده از جهت جودت و فصاحت با آثار شعرای درجة دوم عرب برابر می‌داند (مؤید شیرازی، 1353 ش :975) مستشرق انگلیسی ادوارد براون در کتاب خود «تاریخ ادبیات ایران از فردوسی تا سعدی» می-آورد: «در ایران و هند عموماً برآنند که قصاید عربی سعدی بسیار زیباست ولی محققان زبان عربی آنها را آثار متوسطی می دانند. (براون، 1367ش:216) آیا سعدی به واقع آن چنان است که گفته اند؟ آیا بزرگترین شاعر عربی سراست ؟ آیا دارای فلان مرتبه و درجه در میان شعرای عربی سراست؟ آیا تنها دو یا سه قصیده و ابیاتی چند از او همپای اشعار فارسی اوست؟ آیا این نوع اشعار از جمله رائیة او به لحاظ سبک و لفظ، فاقد ارزش هنریست؟ آیا سعدی در این گونه قصاید، در دست یافتن بر هدف و تحقق رسالتش، موفق بوده است؟ به راستی مقام سعدی در سرودن شعر عربی تا چه میزان است؟ مسلماً برای پاسخ به سؤالاتی از این قبیل نیازمند آنیم که تمامی اشعار عربی سعدی را از زوایای مختلف هنری (سبک و معنا) مورد نقد و ارزیابی قرار دهیم. اما از سوی دیگر نباید از نظر دور داشت که ظهور چنین آرا و نظرات متشتت و متناقضی ریشه در این دارد که اساساً ارزیابی متون ادبی همواره بر پایة ذوق و قواعدی غیر جزمی و مبتنی بر حدس و گمان، استوار بوده است، لذا طبیعی است که گاه پیرامون یک اثر ادبی به ویژه زمانی که آن اثر و یا شاعر آن از شهرت خاصی برخوردار باشد آرا و نظرات مختلف و متناقضی ظاهر شود. بنابراین نگارنده بر این باور است که به هیچ رو نمی‌توان در زمینة یک اثر ادبی – هر چند با ذوق و معیارهای ناقد موافق باشد – نظری قطعی ارائه کرد، اما با این حال می‌توان بر طبق قواعد و معیارهای موجود در ارزیابی یک اثر هنری به مزایای درونی و ذاتی و زمینه های حسن و قبح و یا نیکویی و ناپسندی آن اثر اشاره نمود و سپس نتیجة ارزیابی را به خود خواننده وانهاد. بر همین اساس در این پژوهش بر آن شدیم تا به منظور ارائه تصویر علمی و دقیقتری از هنر شاعرانة سعدی در سرودن اشعار عربی و نیز پاسخ به پرسش هایی از این دست، قصاید عربی او را بر پایة نقد کاربردی از جهات و زوایای مختلف هنری مورد بحث و بررسی قرار دهیم.