با توجه به ضرورت برآورد تبخیر- تعرق در مدیریت منابع آب، برنامه ریزی آبیاری و ارزیابی اثرات تغییر کاربری اراضی بر روی بازده وتامین نیاز آبی گیاهان، تعیین دقیق تبخیر-تعرق مرجع بسیار مهم و حیاتی می باشد. با توجه به مشکلات متعددی که در بکارگیری لایسیمترها وجود دارد، استفاده از مدل هایی که بتوانند این فرایند را با دقت نسبتا مطلوبی شبیه سازی و برآورد نمایند امری ضروری بنظر می رسد. در این راستا، مدل های تبخیر-تعرقی که به مولفه های تابش نیاز دارند، بدلیل عدم دسترسی به داده های واقعی تابش، کمتر مورد استقبال کاربران قرار گرفته است. در این تحقیق، 4 مدل تبخیر-تعرق مرجع: جنسن-هیز اصلاح شده (JH1)، جنسن-هیز (JH2)، پنمن-مانتیث فائو (PMF56)، و پنمن-مانتیث فائو با تابش ایرماک (PMFI) برای تخمین تبخیر-تعرق مرجع روزانه چمن (ETo) در اقلیم سرد نیمه خشک همدان مورد ارزیابی قرار گرفت. تابش کل(Rs) مورد نیاز با 4 مدل شامل: آنگستروم، پاتریج، دانشیار و صباغ محاسبه شد. در مجموع، 16 سناریوی مختلف تولید و تحت بررسی قرار گرفتند. واسنجی نتایج ETo بدست آمده با داده های دو سال 4 لایسیمتر زهکشدار در دوره رشد (اردیبهشت-آبان) با استفاده از معیارهای آماری R2، RMSE، MBE، و t انجام گرفت. نتایج بررسی نشان داد که از 16 سناریوی مطالعه شده، مدل جنسن-هیز که معادله تابش دانشیار در آن بکار گرفته شده است، در مقایسه با سایر مدل ها، مقدار ETo را در سطح معنی داری %5p < با دقتی بهتر از مدل PMF56 در اقلیم سرد نیمه خشک همدان برآورد مینماید (R2 > 0.85). نتایج برآورد مدل PMF56 با تابش کل (Rs) محاسبه شده بروش پاتریج و تابش خالص محاسبه شده بروش ایرماک، از نظر دقت برآورد در جایگاه بعدی قرار گرفت. علیرغم استفاده همه گیر از مدل تابش آنگستروم، در اغلب سناریوهایی که از مدل تابش آنگستروم استفاده شده بود، نتایج مطلوبی بدست نیامد. این تحقیق نشان داد، در صورتیکه مدل مناسب تابش بکار برده شود، میتوان مدل های ساده تر ETo را جهت تخمین مقدار تبخیر-تعرق روزانه جایگزین مدل های ترکیبی نظیر PMF56 نمود. تکرار این تحقیق برای محاسبه ETo در سایر اقلیم ها، با هدف استفاده بهینه از مدل های تابش بویژه در مناطق فاقد ایستگاه سینوپتیک توصیه میگردد.

کلمات کلیدی