در انواع سیستم های آبیاری، آب در طی عملیات ذخیره، توزیع و کاربرد در مزرعه به هدر می رود که در سیستم های آبیاری بارانی، به دلیل تاثیر متغیرهای اقلیمی بر قطرات پخش شده در هوا، قسمت عمده هدررفت را جزء سوم، یعنی به صورت تلفات تبخیر و بادبردگی از هنگام خارج شدن آب از آبپاش تا رسیدن به خاک در ناحیه ریشه تشکیل می دهد. تلفات تبخیر و بادبردگی در مناطق خشک و نیمه خشک و بادخیز بسیار زیاد بوده و باعث کاهش راندمان و کارایی سیستم آبیاری بارانی می شود. این مطالعه به منظور بررسی تلفات تبخیر و بادبردگی سیستم های آبیاری بارانی در استان های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی و ارائه معادله رگرسیون چند متغیره جامع، جهت برآورد مقدار تلفات و محاسبه راندمان کلی سیستم ها صورت گرفته است. آزمایشات مربوطه در محل مرکز تحقیقات کشاورزی مشهد بر روی یک آبپاش VYR 35 دو نازله در فشارهای متداول طراحی 300، 350 و 400 کیلوپاسکال و اندازه های نازل "32/3×"64/9، "32/3×"64/11 و "32/3×"64/13 صورت گرفته است. نتایج نشان داد که با افزایش پارامترهای فشار، سرعت باد و دمای هوا و کاهش رطوبت نسبی و اندازه قطر نازل مقدار تلفات افزایش می یابد. نتایج نقشه های پهنه بندی مقدار تلفات برای استان های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی نشان می دهد که در کلیه فشارهای مورد مطالعه، مقدار تلفات از شمال به جنوب منطقه و در نواحی شرقی و غربی افزایش نشان می دهد، به طوریکه بدترین شرایط در شهرهای سبزوار، تربت جام، تایباد و نهبندان، به دلیل زیاد بودن سرعت باد و دمای هوا و هم چنین کم بودن رطوبت نسبی اتفاق افتاده است. بر اساس نتایج بررسی تاثیرات متقابل پارامترهای فشار و قطر، توصیه می شود از کاربرد قطرهای کوچک با فشار زیاد، خصوصاٌ در مناطق بادخیز به منظور کاهش تلفات تبخیر و بادبردگی پرهیز شود. هم چنین جهت دست یابی به یکنواختی توزیع بالا و کاهش تلفات تبخیر و بادبردگی در شرایطی که سرعت باد از 4 متر بر ثانیه تجاوز می کند، از به کارگیری سیستم آبیاری بارانی اجتناب شود و یا زمان کار سیستم به شب موکول گردد.

کلمات کلیدی