جمهوری اسلامی ایران که به منظور احیاء حقوق عامه مردم به منصه ظهور رسیده است، تحقق جامعه دموکراتیک، مورد توجه اکثر مسؤولان و سیاست مداران و اندیشه وران قرار گرفته و در کانون اصلاحات سیاسی، اقتصادی و آموزشی واقع گردیده است. معهذا، تحقق چنین جامعه ای در گرو داشتن شهروندان دموکراتیک است، افرادی که با دانش، مهارت و منش دموکراتیک آشنا بوده و آمادگی حضور فعال در عرصه های مختلف تصمیم گیری و برنامه ریزی در باره اداره امور کشور را داشته باشند. به زعم غالب متخصصان و مر بیان تعلیم و تربیت، آموزش و پرورش اعم از رسمی و غیر رسمی می تواتد در تربیت شهروندان دموکراتیک نقش عمده ای ایفا نماید. بر این اساس، دراین مقاله ضمن توضیح ملزومات اساسی شهروند دموکراتیک، یعنی دانش، مهارت و منش دموکراتیک، نقش آموزش غیر رسمی در تربیت شهروند دموکراتیک مورد تحلیل قرار گرفته و آنگاه این مسئله که آموزش غیر رسمی در کدامیک از قلمرو های تربیت شهروند دموکراتیک می تواند نقش کم ر نگ تر و یا پر رنگ تری ایفا نماید، مورد بررسی قرار می گیرد. به صورت اختصار لازم به ذکر است که منظور از دانش دموکراتیک دانشی است که در پاسخ به پنج سوال ذیل ارائه می شود: 1- طریقه زمامداری، خط مشی های سیاسی و زندگی دموکراتیک چه چیزهایی هستند؟ 2- مبانی سیاسی چه چیزهایی هستند؟ 3- چگونه زمامداری از طریق قانونی که در اهداف، ارزشها و اصول دموکراسی گنجانده شده، شکل می گیرد؟ 4- نحوه ارتباط بین کشورمان و دیگر ملتها در خصوص امور جهان چگونه است؟ 5- وظایف شهروندان در یک جامعه دموکراتیک چیست؟ منظور از مهارت دموکراتیک، مهارتهای مربوط به کاربرد عقلانیت و مشارکت مسئولانه، موثر و آگاهانه در فرایند های سیاسی و اجتماعی می باشد. و بالاخره منظور از منش دموکراتیک مسئولیت پذیری اخلاقی، خود انضباطی، احترام به ارزش و شان انسانی هر فرد، شجاعت، نزاکت، احترام برای قانون، تفکر انتقادی، علاقه به گوش کردن، گفتگو و مصالحه می باشد که همه اینها برای تحقق جامعه دموکراتیک ضروری است. آموزش غیر رسمی می تواند از طریق مولفه های نظام آموزشی از قبیل محتوی برنامه درسی، روشهای تدریس، جو حاکم در مدرسه و کلاس درس، نظام ارزشیابی و برنامه های فوق العاده انجام شود. به عنوان مثال اگر روشهای تدریس به گونه ای انتخاب شود که حداکثر فرصت را جهت مشارکت و ابراز وجود و آزادی بیان فراهم نماید، آنگاه می تواند رشد و توسعه خلقیات دموکراتیک را در افراد تقویت نماید.

کلمات کلیدی