چکیده: مدیریت مطلوب مواد زائد شهری، کشاورزی و صنعتی با توجه به حجم بالای تولید روزانه آن ها در تمامی کشورها از اهمیت ویژه ای به خصوص از دیدگاه زیست محیطی و بهداشتی برخوردار است. یکی از راه های مناسب برای دفع و استفاده بهینه از این زائدات آلی، تهیه کودهای آلی (بیوکمپوست و ورمی کمپوست) برای مصارف کشاورزی، باغداری و ... می باشد، که مزیت این روش ها از نظر اقتصادی و بهداشتی در مقایسه با سایر روش ها به اثبات رسیده است.در این تحقیق امکان استفاده از ضایعات سبزیجات تولید شده در میادین میوه و تره بار شهر مشهد به صورت مخلوط با کود گاوی و کمپوست زباله شهری به عنوان بستر برای تولید ورمی کمپوست با استفاده از یک گونه کرم خاکی اپی ژیک Eisenia fetida مورد بررسی قرار گرفت. ضایعات سبزیجات مورد استفاده در این مطالعه شامل ضایعات شاهی، ریحان، کاهو، کلم و دیگر انواع سبزی بود. این تحقیق در قالب یک طرح کاملاً تصادفی با سه نوع بستر (شامل مخلوط ضایعات سبزیجات و کود گاوی، مخلوط ضایعات سبزیجات با کود گاوی و کمپوست) و در 4 سطح اختلاط مواد بستر به همراه تیمار شاهد مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه تعداد کل تیمارها 13 عدد بود و هر تیمار در 3 تکرار ساخته شد و در مجموع 39 واحد آزمایشگاهی تهیه گردید. عمل تلقیح کرم های خاکی در دو مرحله شامل زمان ساخت تیمارها و پس از پشت سرگذاشتن مرحله پری کمپوست به مدت 14 روز با اضافه کردن 25 عدد کرم خاکی بالغ با وزن تقریبی 250 تا 400 میلی گرم به هر ظرف، انجام شد در حالی که بررسی شرایط محیطی تیمارهای مختلف شامل pH ،EC، درصد رطوبت و درجه حرارت، گواه مناسب بودن شرایط محیطی برای رشد کرم های خاکی بود، اما مشاهده شد که کرم های خاکی نتوانستند در هیچ یک از تیمارها فعالیت کنند، به طوری که بعد از عمل تلقیح کرم های خاکی در هر دو مرحله، تعدادی از آن ها از ظروف خارج شده و کرم های باقی مانده نیز پس از چند روز زندگی در بستر، تماماً از بین رفته و دچار پوسیدگی و تجزیه شدند. این موضوع می تواند به دلیل مواد شیمیایی، اسانس ها و ترکیبات غذایی خاص موجود در ضایعات سبزیجات، متعفن و گندیده شدن سریع سبزیجات و یا آزاد شدن گازهای سمی فرار و اسیدهای آلی مضر برای کرم های خاکی در طی مرحله تجزیه میکروبی اولیه باشد.

کلمات کلیدی