تاریخ شناسی یا گاه شماری (chronology) آثار متفکران و دانشمندان فواید بسیاری در پی دارد. از جمله فوایـد این کـار آن است که می تواند در بررسی و تحلیل و ریشه یابی دیدگاه های آنان، پژوهندگان را یاری رساند. چه، دانشمندان معمولاً در ادوار مختلف حیات علمی خود با طیّ مراحل پختگی و کمال، در باب یک مسألۀ علمی گاه نظریاتی متفاوت و بعضاً متهافت ابراز می کنند. این نکته با تتبّع در آثار ایشان و یافتن قرینه های تعیین کنندۀ تاریخ تألیف کتب و یا تقدّم و تأخّر هر یک بر دیگری آشکار می گردد. در این جهت بررسی آثار شیخ طوسی و تاریخگذاری آنها تلاشی است که می تواند در فهم دقیق آراء و نظریات شیخ و رفع تعارض های احتمالی مؤثر واقع شده و تحولات و تعمیق مبانی فکری وی را در بستر زمان و مکان بر ما آَشکار سازد. آنچه در این میان توجه محقق را جلب می نماید آن است که بیشتر آثار شیخ در زمان زندگانی وی در بغداد به ویژه در فاصله سالهای 436 تا 448 ق. نگاشته شده و این امر بیانگر کوشش عظیم شیخ طوسی در تبیین مبانی تشیع، در فضای آشوبها و اختلافات میان جامعۀ شیعه و اهل سنت بغداد می باشد. مقالۀ حاضر با هدف تعیین تقدّم و تأخّر کتب شیخ و گاه شماری آثار وی به رشته تحریر درآمده است تا مقدمه ای برای تحلیل عمیق تر آثار وی فراهم آید.

کلمات کلیدی