خشکی و شوری دو تنش محیطی مهم در محدود کردن عملکرد گیاهان زراعی در مناطق خشک و نیمه خشک است. تنش خشکی یکی از عوامل کاهش عملکرد و درصد دانه و روغن در کلزاست.کارآیی مصرف آب ارقام کلزا در پاسخ به محدودیت آبی در دو سال زراعی 84-83 و 85-84 مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور آزمایشی در قالب طرح کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق (طول و عرض جغرافیاییE وN ) مشهد در استان خراسان رضوی اجرا شد. که در آن چهار سطح تامین نیاز آبی شامل 100 (شاهد) ، 80، 65، 50 درصد نیاز آبی کلزا در کرت های اصلی و چهار رقم کلزا ( زرفام ، اکاپی ، اس ال ام 046و لیکورد ) در کرت های فرعی قرار گرفتند. میانگین کارآیی مصرف آب به ازای ماده خشک در شرایط شاهد در همه ارقام ، 78/2 گرم بر کیلو گرم با مصرف 3500 متر مکعب در هکتار آب مورد نیازگیاه مشاهده شد. در تیمار تنش شدید ( 50 درصد تامین نیاز آبی) این کارآیی به میزان 13/6 گرم بر کیلو گرم و در شرایط نیاز آبی 1750 متر مکعب در هکتار تامین آب مورد نیاز گیاه بود. بیشترین کارآیی مصرف آب مربوط به رقم اس ال ام 046 در تیمار 50 درصد تامین نیاز آبی و به میزان 20/8 گرم بر کیلو گرم بود. کمترین کارآیی مربوط به رقم اس ال ام 046 و درتیمار 100 درصد تامین نیازآبی (شاهد) به میزان 53/1 گرم برکیلوگرم بدست آمد. نتایج نشان داد که با افزایش تنش خشکی، کارآیی مصرف آب در تولید ماده خشک کلزا به طور معنی داری بیشتر شد. کارآیی مصرف آب در تولید روغن کلزا در تیمار 65 درصد تامین نیازآبی ودر رقم زرفام بیشترین مقدار و در تیمار 100 درصد تامین نیاز آبی و رقم لیکورد کمترین مقدار را داشت. بنابراین، کارآیی مصرف آب برای تولید ماده خشک در شرایط محدودیت آبی افزایش یافت اما این کارآیی برای تولید روغن دچار کاهش گردید. این موضوع نشان داد که ارقام کلزا هر چند که درشرایط تنش خشکی می توانند از کارآیی مصرف آب بالاتری برای تولید ماده خشک برخوردار باشند اما این توانایی درتبدیل ماده خشک تولیدی به روغن کاهش می یابد.

کلمات کلیدی