فرضیه ها به پژوهشگران کمک می کنند تا از میان راه های گوناگون رسیدن به مقصد،تنها چند مورد،که بیش از همه به واقعیت نزدیکتر به نظر می رسند برگزیده شوند.فرضیه،حکمی است درباره آن چه به اعتقاد پژوهشگر،واقعی است.فرضیه به پژوهشگر نشان می دهد که پس از مشاهده سازمان یافته واقعیت،می بایست در انتظار یافتن چه چیزی باشد.فرضیه عبارت است از گمان موقت و اندیشمندانه ای در باره ماهیت،چگونگی و روابط بین پدیده ها،اشیاءو متغیرهاکه پژوهشگر را در تشخیص نزدیک ترین و محتمل ترین راه برای کشف مجهول کمک می نماید.گام های گوناگون فرضیه سازی(تهیه پیش فرض ها،وارسی پیش فرض ها و آزمون فرضیه ها)به همراه منابع گوناگون فرضیه سازی(کشف و شهود،منطق و استنتاج،مشاهده و تجربه،پژوهش های پیشین و فرهنگ)نوعی آماده سازی زمینه برای رعایت اصول فرضیه ساختن است که عبارتند از:صراحت،فراغت از ارزش،دقت و پژوهش پذیری.با توجه به گستردگی پژوهش ها در علوم انسانی،فرضیه ها از تنوع چشمگیری برخوردارند:وصفی،جهت دار،فاقد جهت،چندمتغیره،ساده،قیاسی،محدود،عمومی و صفر.نگارندگان این مقاله،پایان نامه های دوره دکتری علوم سیاسی(گرایش مطالعات و مسایل ایران) را در سه دانشگاه آزاد اسلامی(واحد تهران)،تربیت مدرس و تهران از جنبه کیفیت های چهارگانه(گام ها،منابع،اصول و انواع)فرضیه سازی مورد بررسی قرار داده اند. محدوده زمانی بررسی،پایان نامه هایی است که در سال های 1377تا1387مورد دفاع قرارگرفته اند.نگارندگان با کاربست یک الگوی نوآورانه در بررسی فرضیه های موجود در پایان نامه ها تلاش کرده اند به چهار پرسش پاسخ دهند:در پایان نامه های مورد مطالعه،گام های سه گانه فرضیه سازی چگونه رعایت شده است؟دراین پایان نامه ها ازکدام منابع برای فرضیه سازی بهره برده شده است؟آیادر پایان نامه های مورد بررسی،اصول بنیادین فرضیه سازی رعایت شده است؟دراین پایان نامه ها از کدام یک از انواع فرضیه ها،بهره گیری شده است؟ سرانجام کوشش شده است نشان داده شود که آیا فرضیه یا فرضیه های ارائه شده در پایان نامه ها،واجد ویژگی های یک فرضیه خوب،درست،متقن،دقیق و سنجیده هستند یا خیر؟ نگارندگان مقاله گمان می کنند با علنی ساختن قوت و ضعف فرضیه های به کار رفته در پایان نامه های دکتری علوم سیاسی به بهبود کیفی پایان نامه های در حال تدوین دوره های کارشناسی ارشد و دکتری علوم سیاسی مدد رسانده خواهد شد.

کلمات کلیدی