مقدمه: بومادران شیرازی یکی از مهم ترین گیاهان دارویی جنس بومادران می باشد که بومی ایران است. بیشترین پراکنش آن در استان های جنوبی خصوصاً فارس می باشد و این گونه در مقایسه با سایر گونه های این جنس از میزان اسانس بالاتری برخوردار می باشد. هدف: بررسی میزان و اجزای اسانس این گونه (توده جهرم) در شرایط رویشگاهی و تغییرات آن در شرایط زراعی و امکان تولید آن در شرایط زراعی. روش بررسی: جهت تعیین درصد و اجزای اسانس، سرشاخه های هوایی گل دار گیاه در اردیبهشت 1385 از شهرستان جهرم (روستای محمدآباد واقع در 10 کیلومتری جنوب شرقی جهرم) واقع در جنوب فارس جمع آوری شد. اسانس گیری به روش تقطیر با آب (کلونجر) و شناسایی ترکیبات شیمیایی آن توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف نگارجرمی2 انجام شد. بذور این گیاه در شهریورماه در شرایط آب و هوایی مشهد کشت شد. در تیرماه 1386 در مرحله گل دهی کامل، پیکر رویشی گیاهان کاشته شده برداشت شد و میزان اسانس اندازه گیری و اجزای اسانس مشابه نمونه رویشگاهی شناسایی شدند. نتایج: بازده اسانس این گونه در شرایط رویشگاهی و زراعی به ترتیب 2 و 25/2 درصد بود. در شرایط رویشگاهی 30 ترکیب شناسایی شد که مهم ترین آن ها عبارت از کامفور (4/30 درصد)، 1و8 سینئول (24/25 درصد)، کامفن (21/6 درصد)، آلفاپینن (49/4 درصد) و میرسن (91/3 درصد) بودند. در حالی که در شرایط زراعی 36 ترکیب شناسایی شد و مهم ترین آن ها شامل کامفور (65/28 درصد)، 1و8 سینئول (95/26 درصد)، کامفن (98/5 درصد)، بتا پینن (8/4 درصد) و آلفا پینن (2/4 درصد) بود. نتیجه گیری: بازده اسانس و تعداد ترکیبات اسانس در شرایط زراعی نسبت به شرایط رویشگاهی افزایش یافته است در حالی که میزان (درصد) ترکیبات اصلی کاهش یافتند.

کلمات کلیدی