مرز به پدیده ای فضائی اطلاق می شود که منعکس کننده قلمرو حاکمیت سیاسی یک دولت بوده و مطابق قواعدی خاص در مقابل حرکت انسان ،انتقال کالا، نشر افکارو...مانع ایجاد می کند. یکی از مباحث مهم در مورد مرزهای بین المللی، نقش و کارکردهای مختلف مرزو از آن مهمتر شناخت عوامل مختلف موثر بر آنها است. صاحب نظران و کارشناسان نقش ها و کارکردهای متفاوتی را برای مرزها بر شمرده اند که از جمله می توان به مواردی مانند جداکنندگی، یکپارچه سازی‌،کشمکش‌ و ارتباط، تحدید حدود منطقه اعمال حاکمیت و قدرت حکومت ،شکل دهی به مناسبات اقتصادی و سیاسی بین حکومت ها،مانع دفاعی و اقتصادی و...اشاره کرد. به نظر می رسد بر اساس یک رویکرد نوین و یک نگرش کلی می توان مهمترین کارکردهای مرز را به دو دسته کارکردهای دفاعی- امنیتی و کارکرد ارتباطی- تجاری تقسیم کرد. از سوی دیگر، عوامل ژئوپولیتیکی مختلفی بر نقش و کارکرد مرزها موثر است، که از جمله می توان به مواردی چون: نظام های سیاسی کشورهای همسایه در دو سوی مرز، ویژگیهای اقتصادی واجتماعی مرزنشینان، موقعیت نسبی کشور و نوع فضای استراتژیک مسلط بر منطقه، نوع نگرش و رفتار حکومت ها نسبت به مرز، ذخایر و منابع طبیعی موجود در منطقه مرزی، پیمان های سیاسی_نظامی کشورهای هم مرزبا قدرت های فرامنطقه ای و...اشاره کرد. در این مقاله تلاش شده است تا با مروری بر کارکرد و نقش مرزها، مهمترین عوامل ژئوپولیتیکی موثر بر کارکرد امنیتی و ارتباطی مرزها، با تاکید بر مرزهای جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار گیرد.

کلمات کلیدی