چکیده: مدیریت مطلوب مواد زاید آلی شهری، کشاورزی و صنعتی با توجه به حجم بالای تولید روزانه آنها در تمامی کشورها از اهمیت ویژه ای بخصوص از دیدگاه زیست محیطی و بهداشتی برخوردار است. یکی از راه های مناسب برای دفع و استفاده بهینه از این زایدات آلی، تهیه کودهای آلی (بیوکمپوست و ورمی کمپوست) برای مصارف کشاورزی، باغداری و غیره می باشد، که مزیت این روش ها از نظر اقتصادی و بهداشتی در مقایسه با سایر روش ها به اثبات رسیده است. در این تحقیق پتانسیل استفاده از ضایعات سبزیجات تولید شده در میادین میوه و تره بار شهر مشهد به صورت مخلوط با کود گاوی و کمپوست زباله شهری به عنوان بستر برای تولید ورمی کمپوست با استفاده از یک گونه کرم خاکی اپی ژیک به نام Eisenia fetida مورد بررسی قرار گرفت. ضایعات سبزیجات مورد استفاده در این مطالعه شامل ضایعات شاهی، ریحان، کاهو، کلم و دیگر انواع سبزی بود. این پژوهش در قالب یک طرح کاملا تصادفی با سه نوع بستر (شامل مخلوط ضایعات سبزیجات و کود گاوی، مخلوط ضایعات سبزیجات و کمپوست و مخلوط ضایعات سبزیجات با کود گاوی و کمپوست)، در 4 سطح اختلاط مواد بستر (شامل20، 30، 40 و 50 درصد وزن خشک مواد بستر از ضایعات سبزیجات، و بقیه کود گاوی و کمپوست) به همراه تیمار شاهد (100% سبزیجات) انجام گرفت. عمل افزودن کرم های خاکی در دو مرحله یکی در زمان ساخت تیمارها و دیگری پس از پشت سر گذاشتن مرحله کمپوست اولیه (به مدت 14 روز)، با اضافه کردن 25 عدد کرم خاکی بالغ با وزن تقریبی250 تا 400 میلی گرم به هر ظرف، انجام شد. بررسی نتایج تحقیق نشان داد که اگر چه شرایط محیطی مختلف مانند pH، EC، درصد رطوبت و درجه حرارت، برای رشد کرم های خاکی مناسب بودند ولی کرم ها نتوانستند در هیچ یک از تیمارها به نحو مؤثری فعالیت کنند، به طوری که بعد از عمل افزودن کرم های خاکی در هر دو مرحله، تعدادی از آن ها از ظروف خارج شده و تمامی کرم های باقی مانده نیز پس از چند روز زندگی در بستر، از بین رفته و دچار پوسیدگی و تجزیه شدند. این موضوع می تواند به دلیل مواد شیمیایی، اسانس ها و ترکیبات غذایی خاص موجود در ضایعات سبزیجات، متعفن و گندیده شدن سریع سبزیجات و یا آزاد شدن گازهای سمی فرار و اسیدهای آلی مضر برای کرم های خاکی در طی مرحله تجزیه میکروبی اولیه باشد.

کلمات کلیدی