منابع آب و انرژی در دنیا دارای محدودیت بوده و به علت افزایش جمعیت و تقاضای غذا، مصرف آب و انرژی برای تولید محصولات کشاورزی نیز افزایش خواهد داشت. از طرفی با توجه به تجارت آب مجازی که به عنوان راهکاری نوین به منظور مقابله با کم آبی مطرح است، تولید محصولاتی که با نیاز آبی و نیز مصرف انرژی زیاد تولید می شوند، در مناطقی که با بحران آب مواجه هستند معقول به نظر نمی رسد. چغندرقند یکی از این محصولاتی است که در استان خراسان رضوی بیشترین مقدار سطح زیر کشت و تولید را بخود اختصاص می دهد. در این تحقیق، با استفاده از نیاز آبی و همچنین توان مورد نیاز برای پمپاژ آب از منابع آب زیرزمینی، میزان آب و انرژی مصرفی برای تولید یک کیلوگرم شکر تولیدی از این محصول در این استان محاسبه گردیده است. طبق محاسبات انجام شده در این تحقیق، میانگین آب، انرژی الکتریکی و انرژی دیزلی مصرفی برای آبیاری چغندرقند به منظور تولید یک کیلوگرم شکر در این استان به ترتیب 0/5 مترمکعب، 8/4 کیلو وات ساعت و 3/2 لیتر در آبیاری سطحی و 5/4 مترمکعب ، 5/5 کیلو وات ساعت و 6/2 لیتر در آبیاری تحت فشار تعیین شد. همچنین در این تحقیق، با توجه به میزان آب مصرفی برای تولید یک کیلوگرم شکر نشان داده شده است که در صورت واردات شکر از کشوری دیگر که بعنوان مثال موردی برزیل در نظر گرفته شده است، به جای کشت آن در استان خراسان رضوی، حدود 665 الی 750 میلیون متر مکعب در مصرف آب ایران و حدود 372 الی 456 میلیون متر مکعب از آب دنیا – بسته به روش آبیاری- صرفه‌جویی می شود. همچنین با توجه به هزینه آب و انرژی مورد نیاز و مقایسه آن با هزینه وارد کردن شکر، واردات شکر از نظر اقتصادی در مقایسه با تولید داخلی آن به صرفه تر می باشد. در این مقاله صرفاً آب و انرژی مصرفی لحاظ شده است و سایر جنبه های دیگر مثل اشتغال زایی، کارخانجات موجود و صنایع وابسته مد نظر نبوده است. لذا، درنظرگرفتن تجارت آب مجازی در سیاست گزاری های کلان کشاورزی در صورت مطالعات همه جانبه می تواند راهگشای افق روشنتری از توسعه پایدار، مقابله با کم آبی و نیز تأمین امنیت غذایی کشور در آینده باشد.

کلمات کلیدی