تولید گندم دیم، به علت وابستگی به عوامل اقلیمی، نوسانات زیادی نشان می دهد. از آنجایی که گندم نقش اساسی را در امنیت غذایی کشور ایفا می‌کند، تخمین پیش از موعد میزان عملکرد گندم، کمک مؤثری در تصمیم گیریهای کلان خواهد بود. در مطالعه‌ای امکان پیش بینی عملکرد گندم دیم در استان خراسان به وسیله داده های بارندگی و خاکشناسی و با استفاده از مدل تجربی رگرسیونی مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور اطلاعات عملکرد گندم دیم مناطق عمده دیمکاری در استان خراسان (بجنورد، شیروان، فاروج، اسفراین، قوچان، درگز، مانه-سملقان و راز-جرگلان) در طی سالهای 1362 تا 1383 از سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان دریافت شد. از آمار بارندگی به صورت سالیانه (از مهر تا مهر)، ماهیانه فصل رشد گیاه ( بارندگی ماهیانه از آبان تا خرداد) و مجموع بارندگی در فصل رشد گندم (مجموع بارندگی 8 ماهه از آبان تا خرداد) استفاده گردید. برای تعیین بافت خاک، از خاک مزارع دیم در مناطق یاد شده 59 نمونه برداشت گردید. برای محاسبه مقدار رطوبت خاک در نقاط ظرفیت زراعی و پژمردگی دائم از توابع انتقالی استاندارد استفاده گردید. مقدار آب در دسترس خاک از تفاضل مقدار آب در نقطه ظرفیت زراعی و نقطه پژمردگی دائم به دست آمد. نتایج بررسی 10 مدل مختلف رگرسیونی بدست آمده نشان داد که بارندگی در ماههای فروردین، خرداد، آبان و اسفند، مقدار رطوبت خاک در نقاط FC و PWP و درصد رس خاک مهمترین متغیرهای تعیین کننده عملکرد گندم دیم بودند. بهترین معادلات بدست آمده بر اساس مقدار شاخصهای آماری عبارت بودند از 1- مدل رگرسیونی مبتنی بر بارندگی ماههای فروردین، خرداد، آبان، میزان رطوبت در نقطه FC و PWP (3/27= RMSE، 78/0= R2) و 2- مدل رگرسیونی پیش بینی عملکرد بر اساس مجموع بارندگی در فصل رشد گندم، درصد رس خاک و میزان رطوبت در نقطه FC و PWP (9/33= RMSE، 71/0= R2) در این مطالعه مشخص شد که در صورت نیاز، می توان عملکرد گندم دیم را تنها براساس مقادیر بارندگی در ماههای فروردین و آبان نیز با دقت قابل قبولی تخمین زد.

کلمات کلیدی