به منظور مطالعه واکنش تعدادی از توده های بومی زیره سبز نسبت به شرایط سرما تحت تاثیر تاریخ های مختلف کاشت پائیزه، آزمایشی در سال زراعی 86- 1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا در آمد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و در سه تکرار اجرا شد. در این آزمایش تاریخ های کاشت پائیزه به عنوان فاکتور اصلی در سه سطح (25 مهر (کاشت اول)، 25 آبان (کاشت دوم) و 25 آذر(کاشت سوم)) و توده بومی زیره سبز در پنج سطح (تربت حیدریه، خواف، سبزوار، قائن و قوچان) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج بررسی ها نشان داد که اثر تاریخ کاشت بر تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی (01/0p≤)، وزن هزار دانه و شاخص برداشت (05/0p≤) زیره سبز معنی دار بود. اثر توده بومی بر درصد بقای زمستانه، تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی (01/0p≤) و شاخص برداشت (05/0p≤) زیره سبز معنی دار بود. اثر متقابل تاریخ کاشت و توده-بومی نیز بر تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، شاخص برداشت (01/0p≤) و درصد بقای زمستانه، (05/0p≤) معنی دار بود. به طور کلی با تاخیر در کاشت از 25 مهر به 25 آذر تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر و وزن هزار دانه زیره سبز کاهش یافت. گیاهان تاریخ کاشت سوم دارای بالاترین درصد بقای زمستانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت بودند. همچنین بیشترین عملکرد دانه برای توده قائن در تاریخ کاشت سوم با 5/62 گرم در متر مربع و کمترین عملکرد دانه برای توده خواف در تاریخ کاشت دوم با 1/12 گرم در متر مربع بدست آمد. با توجه به حصول نتایج مناسب و جهت گسترش کشت پاییزه زیره سبز در نقاط مختلف استان، تداوم این گونه ازمایش ها توصیه است.

کلمات کلیدی