بهمنظور بررسی خصوصیات فنولوژیک و مورفولوژیک ژنوتیپهای متحمل به سرمای نخود در شرایط آبیاری تکمیلی، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های جزئی متعادل با 81 ژنوتیپ نخود و سه تکرار در کشت پاییزه (21 مهر) در سال زراعی 86-1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. ژنوتیپ‌های مورد بررسی در این آزمایش از میان حدود 700 ژنوتیپ نخود بانک بذر دانشگاه فردوسی مشهد که طی 10 سال در مطالعات مقاومت به سرما مورد بررسی قرار گرفته بودند، انتخاب شدند. در طی فصل رشد، سه نوبت آبیاری شامل بلافاصله پس از کاشت‌، 20 روز بعد از آبیاری اول و نیز در آغاز مرحله گلدهی، انجام شد. تیپ و مرحله رشدی ژنوتیپ‌‌ها پیش از سرمای زمستان تعیین شد. همچنین ویژگی‌های فنولوژیک (تعداد روزهای کاشت تا سبزشدن‌، سبزشدن تا گلدهی و گلدهی تا رسیدگی) و مورفولوژیک (ارتفاع بوته، تعداد شاخه‌ها در بوته و مجموع طول شاخه‌ها در بوته) ژنوتیپ‌ها اندازه‌گیری و ثبت شد. بر اساس نتایج، تفاوت میان ژنوتیپ‌‌ها از نظر کلیه خصوصیات اندازه‌گیری شده، معنی‌دار بود (05/0p≤). دوره رشد رویشی (سبز شدن تا گلدهی) در 57 در‌صد ژنوتیپ‌ها بیش از 170 روز بود. ارتفاع بوته در 27 درصد از ژنوتیپ‌ها بیش از 46 سانتی‌متر بود و 11 درصد ژنوتیپ‌ها بیش از 26 شاخه در بوته داشتند. بدین‌ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که تأثیرات مثبت در اثر بهبود صفات فنولوژیک‌‌ در کشت پاییزه باعث بهبود صفات مورفولوژیک و در نهایت عملکرد در ژنوتیپ‌های مورد بررسی شده است.

کلمات کلیدی