بتائین به عنوان یکی از حفاظت کننده های اسمزی، نقش مهمی در تحمل گیاهان به تنش های غیرزیستی ایفا می کند. به همین منظور تاثیر کاربرد خارجی بتائین بر افزایش تحمل به سرما و یخ زدگی در گیاه نخود به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار شامل دو ژنوتیپ نخود (MCC426 و MCC505)، سه سطح بتائین (0، 20 و 40 میلی مولار) و شش تیمار دمایی (0، 3- ، 6- ، 9- ، 12- و 15- درجه سانتی گراد) مورد بررسی قرار گرفت. گیاهان در مرحله 6 تا 7 برگی با بتائین اسپری شده و جهت خوسرمایی به مدت 10 روز به اتاقک سرما منتقل شدند. سپس نمونه ها به فریزر ترموگرادیان انتقال یافته و پس از اعمال تیمار یخ زدگی برای تعیین میزان خسارت آنها، درصد نشت الکترولیتی، درصد بقا و برخی اجزای رویشی آنها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نظر درصد نشت الکترولیتی و دمای 50 درصد کشندگی (LT50 ) بر اساس نشت الکترولیتی تفاوت معنی داری وجود دارد (05/0 p≤). افزایش سطح کاربرد بتائین در ژنوتیپ متحمل سبب کاهش درصد نشت مواد و LT50 شده است ولی در ژنوتیپ حساس تاثیری نداشته است. علاوه بر این همبستگی نسبتا بالایی بین درصد نشت مواد و LT50 (47/0 = r) مشاهده شده است که نشان دهنده کارایی روش اندازه گیری درصد نشت مواد برای تعیین درصد خسارت و تحمل به یخ زدگی است. ژنوتیپها از نظر دمای 50 درصد کشندگی (LT50) بر اساس درصد بقا و همچنین دمای کاهنده 50 درصد وزن خشک (RDMT50) با یکدیگر تفاوت معنی داری داشتند ولی سطوح مختلف بتائین از این نظر تفاوتی ایجاد نکرد. پاسخ ژنوتیپها از نظر درصد بقا و برخی اجزای رویشی با یکدیگر متفاوت بود و ژنوتیپ متحمل از توان بازیافت بیشتر و بهتری در مقایسه با ژنوتیپ حساس برخوردار بوده است.

کلمات کلیدی