این مقاله درصدد بررسی و تبیین تهدیدهای متقابلی است که از جانب معلم و فناوری های نوین نسبت به یکدیگر احساس می شود. به این منظور لازم است قلمرو و قابلیت های هر یک از این دو عنصر، مشخص شوند؛ آن گاه امکان جایگزینی هر یک به جای دیگری مورد کنکاش واقع شود. نتیجه گیری نهایی موکول به بررسی این امکان و شرایط آن است. هدف اساسی تعلیم و تربیت، پرورش انسان کامل است. منظور از انسان کامل،‌ انسانی است فرهیخته، خلاق، متفکر، آزاد، خودتنظیم، اصول گرا، ارزشی و اجتماعی. از سوی دیگر،‌ تربیت قرن بیست و یکم با تکیه بر فناوری اطلاعات و با شعار یادگیری مادام العمر، در تلاش برای تحقق انسانی است که در پرسشگری، تفسیر، تجدید نظر، تحلیل و اخذ معنا از اطلاعات برای رسیدن به مقاصد، توانایی دارد. با توجه به این موضوع، نقش و مسئولیت های معلم در قرن بیست و یکم، با چالش های اساسی و بنیادی در امر آموزش روبه رو خواهد شد. از سوی دیگر، طراحی راهبردی برای بسترسازی فناوری اطلاعات در سیستم آموزشی اخیر، مستلزم پذیرش روش آموزشی فراگیرمحور می باشد. در این صورت معلم باید فراگیران را دریافت کنندگان صرف اطلاعات نداند، بلکه فراگیران را سازنده اطلاعات در نزد خود و به کمک دیگران، اندیشه ورز، فعال، توضیح دهنده، تفسیرکننده، پرسنده و شرکت کننده در مسایل جمعی بداند. همچنین نقش معلم نیز، از انتقال دهنده دانش، تنها به یکی از منابع کسب دانش، تسهیل کننده، راهنما، شریک و گوش دهنده به دانش ساخته شده به وسیله دیگران، تغییر می یابد. زمانی فراگیر در مسیر رشد و شکوفایی استعدادهایش قرار می گیرد که معلم به عنوان مشاور و منبع هدایت گر، فناوری را با نیازهای دانش آموزان هماهنگ و همساز کند. نکتة حائز اهمیت این است که معلم با ایجاد فضای عاطفی و معنوی مناسب در کلاس، انگیزه های درونی لازم را در فراگیران تقویت می نماید. باید توجه داشت انگیزه، تعیین می کند که فراگیر چه مقدار از فعالیتی را که درگیر آن است، یا اطلاعاتی را که با آنها روبه روست یاد می گیرد. همچنین لازم است خاطرنشان نمود که فراگیران مطالبی را که در فضای محبت آمیز و پرعاطفه مورد بحث قرار می دهند، بسیار بهتر می آموزند. قهراً این فضای عاطفی در موقعیت های واقعی و در مواجهه با انسان ها رشد می یابد نه در فضای آموزش مجازی. همچنین باید توجه داشت که رشد جنبه اجتماعی انسان و تربیت شهروندی اجتماعی و نیز برخورداری از ارزش های اجتماعی و اخلاقی، به عنوان هدف های آموزش و پرورش در حضور معلم و هم سالان به صورت پررنگ تری، رشد می کند و توسعه می یابد. بر این اساس، به نظر می رسد نقش معلم به دلیل تأثیر به سزایی که در تربیت انسانی فرهیخته، حتی درآموزش های مبتنی بر فناوری و در یادگیری های الکترونیکی دارد، غیر قابل حذف شدن است. در نهایت، نحوۀ پیوند و نقش متکامل و هم زیستانۀ این دو عنصر مهم، بدون احساس تهدید از جانب یکدیگر، مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.

کلمات کلیدی