پژوهش حاضر به بررسی کاربرد مجازی نام حیوانات در ضرب‌المثل‌های فارسی با رویکرد معنایی ـ شناختی می‌پردازد. کاربرد مجازی نام انواع مختلف حیوانات را میتوان در ساختارهایی همچون ضرب‌المثل‌ها، استعارات، تشبیهات، پندواندرزها، باهم‌آیی‌ها و اصطلاحات یافت. با بکارگیری نام حیوانات در این ترکیبات میتوان نشان داد که چگونه به عنوان مثال درباره افراد و روابط انسانی فکر می‌کنیم و چطور نیازهای اجتماعی را که با آن مواجه هستیم، ارزش‌گذاری می‌کنیم. همچنین با استفاده از آنها میتوان عادات، ویژگیها، خصلت‌های ناپسند و منفور انسانی یا شیوه‌ها و جنبه‌های فرودست زندگی انسان را به شیوه‌ای عینی و ملموس نشان داد. در ساخت چنین ساختارهایی از معانی‌ای که نام حیوان در فرهنگ ذهنی ما دارد و (شامل مؤلفه‌های ظاهری، خصوصیات و خصلت‌های درونی، عادات، رفتارها و روابط میان انسان و حیوان) برای بیان مفاهیم انتزاعی استفاده می‌گردد. دلیل دیگر کاربرد وسیع ساختارهایی با نام حیوانات ریشه در آداب و رسوم جوامع پیشین دارد. بررسی امثال و حکم دهخدا نشان می‌دهد که در زبان فارسی نام حیواناتی همچون الاغ، گاو، سگ و از میان پرندگان نام مرغ و خروس بیشترین کاربرد را در ساخت ضرب‌المثل‌های فارسی داشته است. در این پژوهش بطور خاص به بررسی معانی‌ای که از طریق کاربرد مجازی نام این حیوانات منتقل می‌شوند می‌پردازیم.

کلمات کلیدی