پژوهشهای آماری در قرآن پیشینه ای بس دیرینه دارد. خلیفه دوم و پس از او ابن عباس و عطاء بن یسار نخستین کسانی هستند که درباره عدد حروف قرآن اظهار نظر کرده اند. همچنین نوشته اند قاریان بصره به دستور حجاج بن یوسف ثقفی به شمارش کلمات و حروف قرآن اقدام کردند. در قرون بعد سخاوی و به پیروی از او سیوطی اشتغال به شمارش کلمات و حروف قرآن را کاری بی فایده تلقی کردند. اما در دهه های اخیر برخی از دانش آموختگان علوم جدید برای اثبات اعجاز قرآن به بررسی های آماری و شمارش کلمات و حروف دست زدند. مثلاً در ایران مهندس مهدی بازرگان طی یک پژوهش تلاش کرد ثابت کند که - تعداد کلمات وحی شده بر پیغمبر در هر سال و در تمام دوران رسالت مقدار ثابتی در حدود 3670 کلمه بوده است . پس از او در فاصلة سالهای 1968-1972م. یک محقق مصری به نام رشاد خلیفه با استفاده از کامپیوتر به یک بررسی آماری بر محور حروف مقطعه دست زد و اعلام کرد که طرز تقسیم حروف و توزیع آن در سور بر اساس نظام دقیق و حساب شده ای انجام گرفته که از توان بشر بیرون است (Rashad Khalifa, Miracle of the Quran, 1973, USA.). امّا ما می دانیم که در قرآن با پدیده ای به نام اختلاف قراآت مواجه هستیم. به طوری که علمای قرائت اعلام کرده اند هر قرائتی که دارای ضوابط و شروط قرائت صحیح باشد قبول آن بر مردم واجب است ( السیوطی، الإتقان، 1/217). بدیهی است برخی از این قرائتها مثل و أوصی/ و وصّی ( البقرة، 132)، تَجرِی تحتَها تَجرِی مِن تحتِها (البراءة ، 100)، یخدعون / یُخادعون ( البقرة ، 9) و لامَستُم / لَمَستُم (النساء،43) نتایج آماری متفاوتی به دنبال دارد. در این مقاله نگارنده درصدد است به پرسشهای زیر پاسخ دهد: أ _ این محققان آیا اساساً به مسأله اختلاف قراآت توجه داشته اند؟ ب _ آنان بررسیهای خود را بر اساس کدام قرائت انجام داده اند؟ ج _ اگر آنان بررسیهای خود را بر یک قرائت بنا نهاده اند، دلیل ترجیح آن قرائت بر قراآت دیگر چیست؟ د _ با توجه به مسأله اختلاف قراآت، تا چه اندازه می توان به نتایج این بررسیها اعتماد و استناد کرد؟

کلمات کلیدی