عدالت مفهومی است که هم از جنبه نظری و هم از لحاظ نظری مورد توجه قرارگرفته است. این دو جنبه اگرچه اشتراکاتی دارند، اما تفاوت های آنها آشکارتراست. عدالت از بعد نظری، بخشی از فلسفه سیاسی به شمارمی اید، بنابراین با ویژگی های اندیشه فیلسوف سیاسی در می آمیزد و به مفهومی فراتاریخی و نازمان مند تبدیل می شود. آنگاه که عدالت از لحاظ عملی مورد توجه سیاستمدار قرارمی گیرد خصلتی زمان مند و مکان محور دارد. عدم توافق بر سر مفهومی یگانه از عدالت نتیجه خصلت های اندیشه فلسفی است. عدالت در عمل سیاستمداران با وجود شرایط گوناگون و علی رغم زمان های متفاوت به صورتی شگفت آور همانند تعریف شده است. سیاستمداران درگیر در سیاست روزمره اگرچه شیوه های اجرایی متفاوتی دارند و در زمان ها و مکان های غیر مشابه به اجرای عدالت می پردازند، اما تعریف تقریبا یکسانی از عدالت ارائه می دهند. این مقاله با مقایسه اندیشه های دو دانشمند(خواجه نصیرالدین طوسی و تامس هابز) و دو سیاستمدار( خواجه نظام الملک طوسی و ماکیاوللی) به چرایی این موضوع پاسخ می دهد. به نظر می رسد سیاستمداران در اداره جامعه به تجربیات همانندی دست پیدا می کنند، این تجربه نوعی همگونگی در اجرای عدالت را به دنبال دارد؛ اما دانشمندان فارغ از محیط اجرایی با تکیه بر تجربیات فردی، باورها، ایستارها و شخصیت خود عدالت را به گونه ای نا همسان تعریف می کنند.

کلمات کلیدی