دورة ساسانی از درخشان‌ترین دوره‌های ایران باستان است که هر چند پیوستگی آن با دورة اسلامی، راههایی را برای بازشناسی بهتر آن پیش روی ما می‌گشاید ولی از بین رفتن اغلب کتابها و نوشته‌های مربوط به آن دوره و نیز پراکندگی بازمانده‌های آنها در متون عربی نخستین سده‌های اسلامی، شناخت دقیق و موشکافانة آن روزگار را دشوار ساخته است. این دشواری در بازیابی تشکیلات اداری – سیاسی – اجتماعی دورة ساسانی نمود بیشتری یافته، زیرا قسمت عمدة منابعی که می‌توانست غبار ناشناختگی آن را بزداید از میان رفته‌اند و ما تنها می‌توانیم به طور غیرمستقیم و با بهره‌گیری از کتابهایی که احتمالاً بی‌واسطه آگاهیهای خود را از متون پهلوی آن روزگار به دست آورده‌اند، آگاهی خود را در این باره گسترش دهیم. در این مقاله ابتدا با بهره‌گیری از کتابهای تاریخی سده‌های آغازین هجری – که اغلب به قلم ایرانیان فرهیخته نوشته شده است – و نیز برخی از پژوهشهای معاصران، آرایش سپاه و فنون رزمی به کار گرفته شده در دورة ساسانی را بازکاویده و سپس در مقایسه با شیوه‌های جنگی به کار رفته در داستانهای شاهنامه، همانندیهای آنها را نشان داده‌ایم. بدین گونه می‌توان نتیجه گرفت که شیوه‌های جنگ و رزم در شاهنامه مانند بسیاری موارد دیگر، برگرفته از فرهنگ دورة ساسانی و سنتهای رایج آن روزگار بوده است.

کلمات کلیدی