ضرب المثلها را می توان آیینه احساسات،‌تفکرات، اندیشه ها و مسائل مختلف فرهنگی و اجتماعی هر جامعه دانست که در قالب زبان انعکاس می یابد و بازتاب خصایص و وی‍‍ژگیهای مثبت و بالاخص منفی جامعه انسانی هستند زبان رمز گونه و نمادین ضرب المثلها امکان بیان واقعیتها، عادات و ویژگیهای انسانی و نابسامانیهای اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی و.... را فراهم می آورد. پ‍‍ژوهش ‍‍حاضر به بررسی کاربرد معانی مجازی نام سگ در ضرب المثلهای فارسی و روسی با رویکردی معنایی- شناختی می پردازد. بررسی ضرب المثلهای فارسی و روسی نشان میدهد که در این زبانها از معانی برجسته ای که نام این حیوان در واژگان ذهنی سخنگویان این زبانها داشته برای بیان مفاهیم انتزاعی وایجاد ضرب المثل ها استفاده گردیده است. به منظور بررسی عبارات دارای نام سگ در زبانهای فارسی در این پژوهش از رویکرد(2006)hsieh در برخورد با مولفه های معنایی استفاده گردیده تا معانی اصلی نام این حیوان در قالب مسائل اجتماعی-فرهنگی جامعه فارسی زبانان نمایان گردد.از آنجا که ضرب المثل ها انعکاس عقاید و تفکرات سخنگویان یک زبان هستند و نگاه کلی فرهنگ ایرانی به سگ منفی است،بیشتر ضرب المثل های زبان فارسی دارای نام سگ معانی منفی منتقل می کنند.به عنوان مثال سگ از دیدگاه اسلام و قرآن حیوان نجسی است و یکی از معانی که با شنیدن نام این حیوان در ذهن سخنگویان زبان تداعی می شود نجاست و ناپاکی است در مطالعه حاضر منظور از مطالعه اصطلاحات ، اصطلاحاتی است که دارای نام سگ باشند. نام حیوانات را به عنوان ابزارهای استعاری در نظر می گیریم. عبارات دارای نام سگ در این بخش از مطالعه به منظورآشکارتر نمودن مولفه های معنایی نام این حیوان مورد بررسی قرار می گیرند. اکثر داده های حاضر از فرهنگ ضرب المثلهای مکتوب فارسی، روسی و بخشی از آن از مکالمات روزمره افراد در جامعه جمع آوری شده است. از میان عبارات مکتوب یا شنیداری که دارای نام حیوانات هستند در حدود 207 اصطلاح و ضرب المثل با نام سگ در زبان فارسی و56 اصطلاح و ضرب المثل در زبان روسی ساخته شده است. هسیه(2006؛2209) معتقد است معنایی که از نام یک حیوان در فرهنگ ذهنی ما وجود دارد شامل مؤلفه هایی از طبیعت، عادات ، رفتار،‌ ظاهر حیوان و یا رابطه میان انسان با حیوان است. در بخش پیش رو مولکولهای معنایی برآمده از عبارات دارای نام سگ را بررسی مینماید. . بررسی معانی مجازی نام سگ در اصطلاحات و ضرب المثلها ی فارسی و مؤلفه های معنایی آن. مؤلفه های معنایی که از نام حیوانات در هر زبانی بر می آید انعکاس فرهنگ، تفکرات و عقاید سخن گویان یک زبان است که از نسلی به نسل دیگر به ارث میرسد. طبق احادیث و روایات معتبر شیعه سگ حیوانی نجس است که با آلودگی، نجاست و ناپاکی همراه می شود. مثلا امام صادق(ع) فرود: در خانه ای که سگ نگه میدارند، نماز مگذار، مگر آنکه سگ شکاری باشد و نیز درب اتاقی که در آن نماز میخوانی ببند تا مبادا سگ داخل شود. اعتقاد به این امر را میتوان در عقاید، فزهنگ و شیوه زندگی سخن گویان فارسی زبان مشاهده نمود. بازتاب این تفکر در قالب ضرب المثلهای پیش رو خود را نشان میدهند. سگ به هفت دریا پاک نشود ، از لف لف سگ دریا نجس نشود ، خون سگ شوم است لازم به ذکر است که گرچه اعتقاد به نجس بودن سگ اعتقادی برجسته ، همگانی میان ایرانیان است، اما تعداد ضرب المثلهایی که با مولکول معنای نجاست در زبان فارسی ساخته شده اند، محدود است و نجاست یک مؤلفه معنایی فرعی برای نام سگ محسوب میشود. از دیگر مولکولهای معنایی برای نام سگ میتوان به پستی و بی ارزشی اشاره نمود. گردد و یکی از مؤلفه های معنایی برجسته برای آن محسوب می شود. مثلا: سگ سگ است، ارچه پاسبان باشد سگ در ضرب المثلهای فارسی بد اخلاقی، درنده خویی، و هیاهو و سر و صدا است. که از مؤلفه های معنایی اصلی برای نام این حیوان محسوب می گردند و نخستین معانی هستند که با شنیدن نام این حیوان در ذهن سخن گویان فارسی زبان تداعی می شوند. مکالمات روزانه افراد جامعه مؤید این امر است . با وجود اینکه اغلب مؤلفه های معنایی برای نام سگ در زبان فارسی منفی هستند اما برخی از آنها همچون وفاداری و قدر شناسی بار معنایی مثبت دارند. تعداد مثلهای فارسی با این مؤلفه معنایی محدود است و ووفاداری برای نام سگ از جمله مؤلفه های فرعی محسوب می شود. لازم به ذکر است که تعداد ضرب المثلهای فارسی که دارای مفهوم نا سپاسی هستند بیشتر از ضرب المثلهایی با مفهوم وفاداری و قدر شناسی می باشند. علاوه بر مفاهیمی که پیش از این برای نام سگ مطرح کردیم، مفاهیم فرعی دیگری نیز هستند که در معدودی از ضرب المثلهای فارسی به چشم میخورند.

کلمات کلیدی